سئوالات درس آشنایی با مذاهب. استاد نجفی

بسمه تعالی

مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت

سئوالات درس آشنایی با مذاهب

پودمان دوم  دی ماه 1392

 

 

 

 

سوالات مربوط به مباحث ارائه شده (جزوه) توسط استاد محترم جناب آقای نجفی
1	اشاعره به .......... و معتزله به  ..........  قائل هستند. الف) اختیار-جبر                  ب)جبر- اختیار                      ج)الف و ب                      د)فقه –عقاید
2	خوارج در چه جنگی در مقابل امام  علی (ع) صف آرایی کردند؟ الف) نهروان                     ب) بدر                                  ج) صفین                      د)جمل
3	خوارج به چند فرقه منشعب شدند؟ الف) 10 فرقه                     ب) 3فرقه                              ج) 5فرقه                        د) فرقه ای ندارند
4	مذاهب در فقه به چند دسته تقسیم می شوند؟ الف)2 دسته                    ب) 3 دسته                           ج)7 دسته                       د) 5دسته
5	عبادت عملی است که ........... می خواهد. الف)قصد قربت               ب)اخلاص                            ج)نیت                           د)هرسه مورد
6	کدام سوره و آیه در مورد صید در زمان احرام است؟ الف) سوره انعام آیه 57       ب) سوره احزاب آیه 6             ج) سوره مائده 95             د) سوره نساء35
7	اصول دین کدامیک از موارد زیر می باشد؟ الف)توحید، نبوت، معاد                                  ب) توحید، عدل، معاد  ج) توحید،نبوت، امامت                                      د) توحید، نبوت،عدل
8	فرقه بهائیت و وهابیت دربین شیعیان و اهل تسنن از سوی چه کشوری سازماندهی شده است؟ الف) عربستان صعودی         ب)انگلستان                     ج)فرانسه                     د)هیچکدام
9	رئیس مذهب شیعه کیست؟ الف) امام باقر(ع)               ب)امام صادق (ع)             ج) امام رضا(ع)               د)امام علی (ع)
10	کدام عامل باعث تفرقه میان فرق اسلامی شده است؟ الف) تعصبات قبیله ای                                               ب)پیروی از هوای نفس      ج) فتوحات و گسترش اسلام در سایر بلاد                         د) هرسه مورد
11	شیعه اهل بیت (علیهم السلام) بودن به چه معناست؟ الف) عاشق اهل بیت بودن       ب) دوستی با اهل بیت             ج) پیروی از اهل بیت      د) هرسه مورد
12	زید فرزند کدام امام معصوم می باشد؟ الف)امام حسن مجتبی(ع)       ب) امام سجاد (ع)                ج)امام صادق (ع)                د)امام رضا(ع)

بسمه تعالی

مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت

سئوالات درس آشنایی با مذاهب

پودمان دوم  دی ماه 1392

 

 

 

13	کدام گروه از شیعیان قیام به سیف(شمشیر) کرده اند، قبول دارند؟ الف)زیدیه                         ب) اسماعلیه                          ج) اثنی عشریه                    د)الف و ب
14	حدیث شریف :« بوی بهشت به مشام کسانیکه بغض اهل بیت را دارند نمی رسد» از کیست؟ الف)امام باقر(ع)               ب)امام هادی(ع)                     ج)امام صادق(ع)                د) امام حسین(ع)
15	در جنگ با خوارج چند نفر از آنان کشته شدند؟ الف) 3000 نفر                ب)2000                            ج) 2500 نفر                         د)4000 نفر
سوالات مربوط به فصل های اول (کلیات ) تا هجدهم(پایان کتاب)
16	کدام گزینه درست است؟ الف)واژه فرقه وجمع آن فرقان از ریشه فریق –افترق-فرقان مشتق گردیده و در لغت به معنای گروه و همبستگی و اتحاد است. ب)واژه فرقه و جمع آن فرق از ریشه فرق-فرقا-فرقاناً مشتق شده و در لغت به معنای گروهی از مردم است که خود را از گروههای دیگر جدا نموده اند. ج)واژه فرقه از ریشه فریق و جمع آن فراقت می باشد. د)هیچکدام
17	در زمان کدام امام معصوم (ع) فرصت بیان حقاق دین محقق شد؟ الف)امام موسی کاظم (ع)          ب) امام جعفرصادق(ع)             ج)امام محمد باقر(ع)              د)هیچکدام
18	مهمترین و شدید ترین اختلافی که پس ازرحلت پیامبر(ص) در بین پیروانش رخ داد کدام است؟ الف)اختلاف اعتقادی و دینی                   ب)اختلاف اعتقادی و مذهبی  ج)اختلاف اعتقادی و کلامی               د)همه موارد
19	مهمترین و قدیمی ترین کتابهای فرق و مذاهب از آن کیست؟ الف) اشعری ها                      ب) زیدیه                       ج)شیعیان 12امامی            د)گزینه ب و ج صحیح است
20	علل اختلاف و پیدایش فرقه های مختلف اسلامی چه بوده است؟ الف)اختلاف بر سر مذاهب اسلامی       ب)اختلاف بر سر معارف اعتقادی دین ج)اختلاف چندانی وجود نداشت          ذ)گزینه الف و ب
21	در زمان پیامبر اسلام(ص) چه کسی ادعای پیامبری نمود؟ الف)معبد جهنی                    ب)مسیلمه کذاب                 ج)ابوجهل                    د)غیلان ابن دمشقی
22	کتابهای مذاهب اسلامی در چه قرنی و در زمان کدام خلیفه عباسی نوشته شد؟ الف)قرن دوم زمان هارون الرشید                        ب)قرن سوم زمان معتصم عباسی ج)قرن دوم مهدی عباسی                                            د)قرن سوم مأمون عباسی

 

بسمه تعالی

مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت

سئوالات درس آشنایی با مذاهب

پودمان دوم  دی ماه 1392

 

 

 

 

23	واژه نحل در قرآن به چه معنایی به چه معناست؟ الف)ادعای دروغین                  ب)عطیه و بخشش                    ج)حلاوت و شیرینی                  د)هیچکدام
24	اشعری قمی مسلمانان را پس از رحلت پیامبر(ص) به چند دسته تقسیم نموده است؟ الف) 3دسته (شیعه-خوارج –انصار)                                   ب)3دسته شیعه- انصار- بیعت کنندگان با ابوبکر ج)2دسته (شیعه- انصار)                                                د)2دسته (مهاجرین-انصار)
25	علم فرق و مذاهب اسلامی علمی است که ........... الف)به شیوه مذهبی و اعتقادی و تشریعی در مورد مذاهب اسلامی بحث می کند ب)به شیوه توصیفی و تاریخی در مورد مذاهب اسلامی بحث می کند ج)به شیوه کلامی و تشریعی درباره مذاهب اسلامی بحث می کند د)همه موارد
26	علم فرق و مذاهب از چه زمانی شروع شده است؟ الف) قبل از اسلام             ب)از صده های نخستین اسلام          ج)پس از جنگهای صلیبی       د)هیچکدام
27	تعریف جامع علم کدام است؟ الف) تعریفی است که هم به موضوع علم اشاره کند وهم جامع باشد ب) تعریفی است که هم به موضوع علم اشاره کند و به مباحث علمی بپردازد ج)تعریفی است که هم به موضوع علم اشاره کند هم از روشها وغایت آن یاد کند. د)همه موارد
28	درحدیث منقول از پیامبر(ص)، امت حضرت موسی پس از او به چند فرقه تقسیم شده اند؟ الف)71 فرقه            ب)72 فرقه                ج)14فرقه              د)7فرقه
29	درحدیث منقول از پیامبر(ص)، امت حضرت عیسی پس از او به چند دسته تقسیم شده اند؟ الف)73 فرقه            ب)72 فرقه                ج)70فرقه              د)71فرقه
30	درحدیث منقول از پیامبر(ص)، امت ایشان به چند فرقه تقسیم شده اند؟ الف)73 فرقه            ب)1000 فرقه                ج)100فرقه              د)72فرقه
31	پیامبر فرمودند چند دسته از امت ایشان اهل نجات هستند؟ الف) 4دسته               ب)5 دسته                   ج)2 دسته                د)1 دسته
32	چه کتابهایی به معرفی یکی از مذاهب اسلامی و شاخه های فرعی آن پرداخته است؟ الف)النحل شهرستانی و الفرق بین الفرق بغدادی           ب)فرق الشیعه نوبختی و المقالات والفرق اشعری قمی ج)بیان ادیان حسینی علوی و اختیارمعرفه الرجال           د)مقالات الاسلامیین اشعری و الفرق بین الفرق بغدادی

 

 

بسمه تعالی

مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت

سئوالات درس آشنایی با مذاهب

پودمان دوم  دی ماه 1392

 

 

 

 

33	نخستین اختلاف شیعه و اهل سنت از کجا شروع شد؟ الف)پس از رحلت پیامبر و منقطع شدن وحی         ب)پس از جنگ صفین ج)پس از کشته شدن عثمان                              د)پس از صلح امام حسن(ع) و معاویه
34	معنای عام خوارج به چه معناست ؟ الف)برکسانی اطلاق می شود که برحاکم غیر مسلمان شورش کنند ب)برکسانی اطلاق می شود که برای دفاع از دین خود با غیر مسلمانان بجنگند ج)برکسانی اطلاق می شود که بر علیه امام حق و مورد قبول مسلمانان شورش کنند د)برکسانی اطلاق می شود از صحنه جنگ خارج شوند
35	خوارج به معنای خاص یعنی..........و به کسانی اطلاق می شودکه........... الف)خارج کننده –کسانی که درجنگ صفین درمقابل امام علی(ع)شورش کردند ب)خارجی – کسانی که درجنگ جمل درمقابل امام علی(ع) ایستادند ج)خروج کننده-کسانی که در جنگ صفین دراعتراض به حاکمیت درمقابل امام علی(ع) ایستادند د)شورشی –کسانی که درجنگ جمل در مقابل امام علی (ع) ایستادند
36	علت نامگذاری خوارج به مارقین چیست؟ الف)حدیثی از امام صادق(ع)   ب)حضرت علی(ع)آنان را به این نام نامیدند ج)حدیثی از پیامبر(ص) در اعتراض به نحوه تقسیم  غنایم توسط آن حضرت د)خوارج ،خود این نام را برگزیدند
37	کافر شمردن مرتکب کبیره از عقاید مشترک کدام گروه می باشد؟ الف)اشاعره                      ب)خوارج                          ج)معتزله                         د)زیدیه
38	موضوع علم مذاهب و فرق اسلامی........ است. الف)مذاهب اعتقادی اسلامی         ب)مذهب شیعی            ج)اسلام                 د)مذاهب فقهی اسلامی
39	غایت علم مذاهب و فرق اسلامی چیست؟ الف) بررسی اختلافات بین فرق                                 ب)معرفی مذاهب و فرق اسلامی و عقاید خاص آنها ج)رسیدن به وحدت میان مذاهب                               د)همه موارد
40	روش علم مذاهب،..........،.......... و .......... است. الف) روش توصیفی،اعتقادی وعقلانی                                  ب) روش تاریخی،سیاسی واعتقادی ج)روش نقلی،تاریخی و توصیفی است                        د) روش علمی،اعتقادی وجامعه شناسی

 

بسمه تعالی

مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت

سئوالات درس آشنایی با مذاهب

پودمان دوم  دی ماه 1392

 

 

 

 

41	پنج فرقه اصلی خوارج کدامند؟ الف)محکمه الاولی-مارقین –ازراقه-عاذریه –اباضیه. ب) محکمه الاولی-ازارقه-عاذریه-الراسبی-اباضیه ج)محکمه الاولی –ازارقه-عاذریه –مارقین-صفریه د)محکمه الاولی-ازارقه –نجدیه-صفریه-اباضیه
42	نخستین کسی که از سوی خوارج به رهبری برگزیده شد چه نام داشت؟ الف)عبدا...بن وهب الراسبی            ب)نافع بن الازرق               ج)عبدا...بن زبیر          د)زیاد بن الاصفر
43	معتدلترین فرقه خوارج چه نام دارد؟ الف)نجدیه                                     ب)اباضیه                         ج)عاذریه                  د)ازارقه
44	ارجاء یعنی... الف) تاخیر انداختن                  ب)امید دادن            ج) امید دادن وتاخیر انداختن          د)رجوع کردن
45	نخستین گروه مرجئه درچه قرنی بوده؟ الف)قرن اول                       ب)قرن دوم              ج) قرن سوم                                     د)هیچکدام
46	درزمان خلافت چه کسی بین مسلمانان اختلاف افتاد؟ الف)عمر                               ب)ابوبکر                 ج) علی ابن ابیطالب                           د)عثمان
47	نخستین کسی که درباره ارجاء سخن گفت و رساله نوشت کیست؟ الف)حسن بن محمد بن علی بن ابیطالب           ب)محمد حنفیه              ج)عثمان              د)ابن سعد
48	درارجاء کلامی ومرجئه مذهبی  این گروه معتقد بودندکه ........ الف)رتبه اعمال متاخراز رتبه ایمان است ب)رتبه ایمان متاخر از رتبه اعمال است ج)رتبه اعمال متاخر از ایمان است و گناهان کبیره به ایمان انسان ضرری نمی زند د)رتبه ایمان متاخر از اعمال است و گناهان کبیره به ایمان انسان ضرری نمی زند
49	فرقه ی کلامی و مذهبی به همه گناهکاران حتی غاصبان پیامبر(ص) امید.......... می دادند. الف) امید دوستی             ب)امید آمرزش                  ج)امیدثروت           د) امید آزادی
50	مرجئه کلامی همچون........ بوده که هر دو در ابتدا گروه.......... بودند. الف)خوارج-سیاسی      ب)امویان-مذهبی                  ج)خوارج –مذهبی     د)امویان- سیاسی
51	جهمیه همان مرجئه .......... را گویند که در عقیده ارجاء ..........کردند. الف)خراسان-شک              ب)شام –تحریف                 ج)خراسان-غلو       د)بتریه-شک

 

بسمه تعالی

مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت

سئوالات درس آشنایی با مذاهب

پودمان دوم  دی ماه 1392

 

 

 

 

52	مرجئه به چند دسته تقسیم می شوند؟ الف)3دسته بتریه- خراسان-غیلانیه                            ب)2دسته خراسان –شام ج)3دسته  شام-شکاک-جهمیه                                 د)4دسته خراسان-شام وغیلانیه-عراق-شکاک و بتریه
53	از نظر بغدادی مرجئه چند دسته اند؟ الف)3دسته قدریه-جبریه-خالصه       ب)3دسته غیلانیه –بتریه –جبریه ج) 3دسته شام-جبریه-بتریه                      د) 3دسته خاصه-غیلانیه -عراق
54	کدام تفسیر مرجئه درباره ایمان می باشد؟ الف)ایمان عبارت از معرفت و اعتقاد قلبی همراه با اقرار و اعتراف زبانی ب)ایمان صرفاً اقرار زبانی است ج)ایمان صرفاًمعرفت و اعتقاد است د)هرسه مورد
55	نقطه اشتراک مرجئه درباره ایمان چیست؟ الف عمل بیرون از ایمان و موخر از آن نیست ب) عمل بیرون از ایمان و موخر از آن است ج)ایمان امری بسیط و دارای درجات مختلف است د)ایمان و عمل مکمل یکدیگرند
56	آرای کلامی مرجئه وخوارج درباب ایمان و کفر..........و..........است الف)افراط-تفریط    ب)یک سویه – تفریط                   ج)تفریط-افراط                  د)افراط-یک سویه
57	کدام فرقه ازسوی پیامبراکرم (ص) و اهل بیت (ع)مورد مذمت قرارگرفته است ؟ الف) قدریه                  ب) جبریه                    ج) جهمیه                    د) مرجئه
58	قدریه به چه کسانی اطلاق شده است ؟ الف) معتقدین به قضا وقدر الهی در افعال انسان                     ب) منکرین قضا وقدر الهی درافعال انسان ج) قائلین به قدرت و اختیار مطلق انسان درافعالش                د) همه موارد
59	طرفداران تفویض را چه می نامند؟ الف) قدریه                  ب) مفوضه                   ج) خوارج                    د) هیچکدام
60	کدامیک جزو فرقه قدریه بوده اند ؟ الف) غیلان دمشقی                 ب) معبد جهنی                       ج) ابی شمر                  د) همه موارد
61	قدریه‌ی نخستین همان  ....................هستند الف) مرجئه قدریه                   ب) معتزله                    ج) زیدیه                     د) هیچکدام

 

بسمه تعالی

مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت

سئوالات درس آشنایی با مذاهب

پودمان دوم  دی ماه 1392

 

 

 

 

62	درباره قدریه کدام گزینه صحیح است ؟ الف) آنان صرفا منکر جبربودند و اگر قضا و قدر را انکار میکردند، آن‌گونه قضا وقدری را که به نفی آزادی و اثبات جبر بیانجامد، منکر بودند. ب) هدف اصلی این گروه مبارزه با بنی امیه و عقیده‌ی جبر و اثبات آزادی انسان بود اما چون نمی‌توانستند میان آزادی انسان و تقدیر الهی جمع کنند، تقدیر الهی را منکر می‌شدند. ج) اساسا این فرقه درصدد نفی قضا و قدر الهی بودن و اثبات آزادی از فروع نفی قدر می‌باشد. د) همه موارد
63	جبر در اصطلاح علم فرق و مذاهب به چه معناست ؟ الف) نفی فعل اختیاری از انسان                                  ب) انتساب همه افعال به خدا ج) انتساب همه افعال به انسان                                    د) گزینه الف و ب
64	جبریه شامل دو گروه جبریه‌ی ................. و جبریه‌ی .................... هستند. الف) خالصه ، متوسطه                 ب) مفوضه ، قدریه ج) عام ، خاص                          د) هیچکدام
65	نخستین کسی که عقیده جبر را مطرح کرد چه کسی بود ؟ الف) معاویه                   ب) ابوبکر                     ج) عثمان                     د) هیچکدام
66	. کدام گروه برای انسان هیچگونه قدرت و عملی قائل نیستند وتمام انسان را به خدا نسبت می‌دهند؟ الف) جبریه خالصه                      ب) جبریه متوسطه                  ج) مرجئه                    د) معتزله
67	تنها گروهی که می‌تواند به عنوان جبریه محض و خالص معرفی شود : الف) قدریه                  ب) مفوضه                   ج) جهمیه                      د) هیچکدام
68	پیروان صفوان سمرقندی را چه می‌نامند؟ الف) جهمیه                   ب) مفوضه                   ج) قدریه                     د) معتزله
69	کدامیک از عقاید جهم  و اصول فکری جهمیه است ؟ الف) ارجاء                    ب) جبر                        ج) نفی صفات الهی                  د) همه موارد
70	ابدی نبودن بهشت و جهنم از عقاید کدام گروه است ؟ الف) جهمیه                   ب) قدریه                     ج) امامیه                     د) همه موارد
71	به اعتقاد جهمیه خداوند را درقیامت .............. الف) می‌توان دید                    ب) نمی‌توان دید                        ج) برخی از افراد می‌بینند       د) گزینه ب و ج
72	مفهوم تشیع توسط چه کسی مطرح شد؟ الف)امام علی(ع)           ب)پیامبر(ص)              ج)پیروان حضرت علی (ع)           د)حضرت زهرا(س)
73	پیروان چه کسی را"کیسانیه"می گفتند و امام زمان آنها په کسی بود؟ الف) پیروان مختار –امام سجاد(ع)                                     ب) پیروان مختار-محمد حنفیه ج) پیروان زید-امام جعفرصادق(ع)                                     د) پیروان اسماعیل – امام جعفرصادق (ع)

بسمه تعالی

مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت

سئوالات درس آشنایی با مذاهب

پودمان دوم  دی ماه 1392

 

 

 

74	سخت ترین دوره حیات شیعه چه زمانی بوده است؟ الف)دوران ابوبکر            ب) دوران عمر             ج) دوران عباسیان           د) دوران امویان
75	مهمترین فرقه های شیعی کدامند؟ الف)فرقه امامیه             ب) فرقه زیدیه             ج) فرقه اسماعیلیه          د)هرسه مورد
76	مهمترین علتی که حضرت علی (ع) با حاکمان وقت همراهی می کردند چه بوده است؟ الف)برای حفظ شیعیان       ب)برای حفظ اسلام       ج)برای حفظ امامت       د)هرسه مورد
77	در زمان کدام یک از امامان معارف و تعالیم اسلام و سنت پیامبر(ص) ترویج یافت و علت ان چه بود؟ الف)امام باقر و امام صادق(ع) و به علت قدرت حکومت عباسی و ضعف حکومت اموی ب) امام باقر و امام صادق(ع) و به علت ضعف حکومت عباسی و ضعف حکومت اموی ج) امام صادق و امام کاظم (ع) و به علت ضعف حکومت عباسی و ضعف حکومت اموی د) امام صادق و امام کاظم (ع) و به علت قوت حکومت عباسی و ضعف حکومت اموی
78	به گفته نوبختی اولین کسانی که در اسلام به اسم شیعه نامیده شدند عبارتند از: الف)مقداد- کمیل- سلمان- ابوذر                               ب)عمار- کمیل- سلمان- ابوذر ج)مقداد- عمار- سلمان- ابوذر                             د)مالک اشتر- عمار- کمیل- سلمان
79	نخستین دوره حیات تشیع از زمان .......... شکل گرفت. الف)پیامبر اکرم (ص)                                                   ب)بعد از وفات پیامبر(ص)     ج)شروع خلافت حضرت علی (ع)                                    د)پس از کشته شدن عثمان
80	درآغاز بعثت، پیامبر(ص) نخستین بار پس از نزول کدام آیه علی (ع) را به عنوان وصی و وارث خویش معرفی نمود؟ الف)اطیعوا... واطیعو الرسول واولی الامر منکم                                    ب)وانذرعشیرتک الاقربین ج)ان الذین امنو و عملو الصالحات  اولئک هم خیرالبریه                        د)من کنت مولاه فهذا علی مولاه
81	کدامیک از گزینه های زیر متکلمان وفقیهان زمان حکومت مغولها هستند؟ الف)علامه حلی-شیخ طوسی-خواجه نصیر الدین طوسی         ب)شیخ حر عاملی-علامه حلی –سیدکاظم یزدی ج)شیخ طوسی-سید ابوالحسن اصفهانی – ابو ایوب انصاری     د)محقق حلی- علامه حلی- خواجه نصیر الدین طوسی
82	نخستین کسی که از علوم واسرار وحی همانند پیامبر (ص) بهره می گرفت که بود؟ الف)امام حسین(ع)               ب)امام حسن(ع)                    ج)حضرت علی(ع)                    د)حضرت زهرا(س)
83	کدامیک از گزینه های زیر از منابع معارف شیعه به شمار می آید؟ الف)قرآن و سنت پیامبر(ص)           ب) اهل بیت (ع)                ج)عقل                       د)همه موارد

 

بسمه تعالی

مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت

سئوالات درس آشنایی با مذاهب

 پودمان دوم  دی ماه 1392

 

 

 

 

84	متکلمان امامیه کدام اصول را به عنوان اصول عقاید معرفی نمودند؟ الف)توحید –عدل –نبوت                ب) امامت-معاد ج) الف و ب                                 د)هیچکدام
85	متکلمان امامیه کدام صفت را به عنوان جامعترین صفات فعل خدا در نظر گرفته اند؟ الف)عدل              ب)معاد                 ج)امامت                  د)توحید
86	امامیه معتقد است که خداوند متعال در دنیا و آخرت ........... است. الف) با چشم قابل رؤیت است                   ب) با چشم قابل رؤیت نیست   ج)در دنیا قابل رویت است                       د)در آخرت قابل رویت است
87	وی با متکلمان مشهور ازفرق مختلف به ویژه با معتزلیان به مناظره می پرداخت. الف)حشام بن حکم        ب)مومن الطاق    ج)قیص المعاصر           د)فضل بن شاذان
88	این خاندان از مهمترین خانواده های شیعی و امامی بودند که متکلمان بسیاری از میان آنها ظهور کردند؟ الف)عباسی                 ب)نجاشی            ج)ایرانی                    د)نوبختی
89	یکی از کتابهای شیخ صدوق و از کتب چهارگانه اصلی و معتبر امامیه؟ الف)اوئل المقالات     ب) من لایحضره الفقیه       ج)التوحید            د)تمهید الاوصول
90	وی پیش از همه به عقاید شیعه رنگ فلسفلی دادو مباحث فلسفی را وارد کلام امامیه کرد. الف)شیخ مفید        ب)علامه حلی                    ج)خواجه نصیر طوسی                د)شیخ صدوق
91	وی را از بزرگان شیعه و رهبر امامیه دانسته اند؟ الف)ابوسهل نوبختی          ب)موسی نوبختی            ج)ابراهیم نوبخت                   د)هیچکدام
92	یکی از مهمترین اصول اعتقادات امامیه بشمار می رود؟ الف)عدل                          ب)نبوت                       ج)معاد                               د) امامت
93	تنها گروهی که امامت را از اصول دین بشمار می آورد کدام است؟ الف)امامیه                       ب)زیدیه                        ج)اسماعیلیه                        د)معتزله
94	مذهب زیدیه از فرق.......... است. الف)اهل تسنن                  ب)تشیع                       ج)معتزله                            د)فرق مستقل
95	امامان از نظر زیدیه عبارتند از: الف)امام حسین(ع) و زید                                   ب) امام علی(ع)،امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) و زید   ج) امام علی (ع)،امام حسین(ع) و زید                    د) امام علی(ع)،امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، زید
96	زیدیه در مورد جبر و اختیار چه نظری دارند؟ الف)جبر                  ب)اختیار                     ج)امربین الامرین                        د)درمعصیت مختارو درغیر مجبورند

 

97	مهمترین فرقه های زیدیه عبارتند از: الف)جارودیه                 ب)سلیمانیه                       ج)صالحیه وبتریه                       د)همه موارد
98	اسماعیلیه چند امامی هستند؟ الف)8امامی                  ب)3 امامی                        ج)7امامی                              د)6 امامی
99	مهمترین ویژگی اسماعیلیه چیست؟ الف)تأویل احادیث                  ب)باطنی گری                       ج)تأویل آیات               د)همه موارد
100	کدامیک از فرقه های اسماعیلیه نیست؟ الف)صالحیه                         ب)قرامطه                             ج)مبارکیه                    د)خالصه
101	درجاتی که اسماعیلیان برای امامت معتقدند عبارتند از: الف)امام مقیم                  ب)امام اساس                ج)امام مستقر و مستودع                  د)همه موارد
102	کدام گزینه در مورد معتزله نادرست است؟ الف)اعتزال به معنای کناره گیری است.                                    ب) معتزله تمام صفات خدا را منکر می شوند ج)به دو گروه سیاسی و کلامی اطلاق شده است                          د)کناره گیری واصل بن عطا از جلسه حسن است
103	در اندیشه معتزله چه چیزی در مورد احکام نقش اساسی و تعیین کننده دارد؟ الف)عقل                 ب)اجماع                       ج) اثبات شرعی                          د)منزله بین المنزلین
104	کدام مورد از اصول اعتقادی معتزله نیست؟ الف)منزله بین المنزلین                  ب)توحید و عدل                     ج)وعد و وعید                     د)معاد
105	کدام نظر معتزله در مورد امر به معروف و نهی از منکر است؟ الف) حکم حکومتی                                                                                 ب)محدود به زبان و قلب      ج)واجب شرعی در صورت فساد جامعه حتی بدون احتمال تأثیر                          د) احتمال تأثیر و عدم مفسده
106	گروهی از فقیهان اهل سنت که مرکز آنان عراق بوده، در یافتن حکم شرعی از چه ابزاری استفاده می کردند؟ الف)قرآن و سنت                  ب)عقل و سنت                       ج)قرآن و عقل                     د) قرآن و سنت و عقل
107	اهل حدیث چه چیزی را بطور مطلق انکار می نمودند، در رأس آنها چه کسی قرار نداشت؟ الف)سنت و عقل- شافعی      ب)سنت- احمد بن حنبل            ج) عقل- ابوالحسن اشعری        د)عقل – مالک بن انس
108	مالک بن انس سوال کردن درمورد استوای خداوند در آیه ی "الرحمن علی العرش استوی" را چه چیزی می دانست؟ الف)واجب                  ب) بدعت                       ج)حرام                           د)مجهول
109	از نظر احمد بن حنبل همه ی افعال انسانها از جمله زنا،شرب خمر،سرقت و غیره چگونه است؟ الف)اختیارتام                                                                 ب)جبرخداوند است ج) بعضی را انجام داده و بعضی را ترک نمایند                          د)تقدیر خداوند است

 

 

بسمه تعالی

مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت

سئوالات درس آشنایی با مذاهب

پودمان دوم  دی ماه 1392

 

 

 

 

110	از دیدگاه احمد بن حنبل ایمان، قول، عمل و نیت است و درجات دارد و قابل ازدیاد ونقصان ..........ودرآن استثناء وجود........... الف)است- ندارد                  ب)نیست- دارد                     ج) نیست- ندارد                         د)است- دارد
111	کتاب«رساله فی استحسان الخوض فی علم الکلام» اثر کیست؟ الف)ابوالحسن اشعری           ب)ابوعلی جبائی                    ج)ابوحنیفه                             د)مالک بن انس
112	طبق نظریه ی «کسب»با تفسیر ابوالحسن اشعری انواع «قدرت» کدامند؟ الف)قدیم و حادث                  ب)قدیم و ذاتی                 ج)حادث و ذاتی                        د)مطلق وحادث
113	اشعری در تلاش برای یافتن راه میانه «کلام» را بر دوقسم دانسته است: الف)لفظی وفعلی                  ب)لفظی ونفسی                 ج)نفسی و اختیاری                   د)اختیاری و فعلی
114	بیشترین تاثیر درگسترش مذهب اشعری به دست چه شخصی صورت گرفت؟ الف)مولانا محمد رومی         ب) امام محمد غزالی            ج) امام فخر رازی                      د)امام الحرمین جوینی
115	بنیانگذار فرقه «ماتریدیه» از نظرفقهی پیرو چه کسی بود؟ الف)مالک بن انس                  ب)ابوحنیفه                       ج)ابوالحسن اشعری                           د)شافعی
116	ابو منصور ماتریدی پایه گذار چه نهضتی بود؟ الف) اجتهاد و استدلال براساس مبانی ابوحنیفه                 ب)اشعری               ج)معتزله              د)اهل حدیث
117	ابو حنیفه برخلاف شافعی ،ابن حنبل و مالک در فقه اهل .......... بود و به ......... بعنوان یک منبع فقهی مستقل می نگریست. الف)قیاس – عقل                   ب)قیاس- قرآن                  ج)اجتهاد- عقل                           د) حدیث- قرآن
118	برخی عقاید مهم ماتریدی که بیانگر تفاوتهای او با اشعری است عبارتند از: الف)حسن و قبح افعال                                                    ب)تکیف مالایطاق                  ج)جبر و اختیار،روئیت خدا و صفات جبریه                            د)همه موارد
119	اولین کسی که زیارت و تبرک جستن به قبر پیامبر(ص) و اهل بیت (ع) وتوسل به ایشان را شرک دانست که بود؟ الف)احمد بن حنبل                  ب)اشعری                       ج)مالک بن انس                     د)احمد بن تیمیه حرانی
120	نخستین کتابی که در رد عقاید محمد بن عبدالوهاب ازمیان اهل سنت نوشته شد چه نام داشت؟ الف)منهج الارشاد لمن الراد السداد                 ب)الصواعق الالهیه فی الردعلی الواهابیه ج) بحوث فی المال والنحل                          د)رساله فی استحسان الخوض فی علم الکلام
121	امیر سعود وهابی درچه سالی کربلا را تصرف چند هزار نفر را به قتل رساند؟ الف)1206- 1000نفر       ب)1216- 3000 نفر                ج)1214- 7000نفر                    د)1216-5000نفر
122	اصطلاح «سلفیه»رادرمورد چه فرقه ای به کار می برند؟ الف) زیدیه                  ب)اسماعیلیه                        ج)وهابیه                           د)اشاعره
123	از میان غلات کدامشان صریحا غالی وخارج از اسلامند؟ الف)دروزیه                  ب) اهل حق ونصریه                      ج)شیخیه                           د)بابیه بهائیه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بسمه تعالی

مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت

سئوالات درس آشنایی با مذاهب

پودمان دوم  دی ماه 1392

 

 

124	ارکانی که عقاید دروزی ها برآن استوار است عبارتنداز: الف)عقل و نفس                  ب)کلمه                       ج)مقدم و تالی                           د)همه موارد
125	از اعتقاد دروزی هاست الف)تغییر دین و مذهب جایز نیست                             ب)همه ی ادیان جوهره ی توحیدی دارند   ج) قائل به تناسخ هستند                                          د)همه موارد
126	شیخ وسل نصیر،رئیس فعلی دروزی ها معتقد به چیست؟ الف)خدا ،پیامبر وقرآن                                           ب)امامان تا امام صادق(ع)            ج)امامت اسماعیل و امامان فاطمی تا الحاکم                د) همه موارد
127	اهل حق بیشتر درچه استانی ساکنند؟ الف)ایلام                  ب)کرمانشاه                       ج)کردستان                           د)سیستان و بلوچستان
128	از عقاید اهل حق است. الف)امام علی راخدا می دانند                                                ب)اعتقاد به تناسخ دارند    ج)ارواح انبیاء در جسم بزرگانشان وارد شده اند                          د)همه موارد
129	کدامیک از اعتقادات نصریه است. الف)امامان را خدا می دانند                              ب)به 10 امام معتقدند ج)درباره امام یازدهم غلو می کنند                     د)همه موارد
130	درمیان مکاتب کلامی کدام گروه امامت را از اصول دین می دانند؟ الف)کیسانیه                  ب)اسماعیلیه                       ج) امامیه                          د)زیدیه
131	اولین انشعاب در شیعه چه زمانی رخ داد؟ الف)پس از شهادت زید        ب)پس از قیام مختار             ج)پس ازصلح امام حسن(ع)              د)در زمان امام صادق(ع)
132	سخترین مرحله حیات شیعه کدام است ؟ الف)در زمان حیات پیامبر(ص)                        ب)پس از وفات پیامبر(ص)        ج)پس از قتل عثمان                                   د)پس از شهادت امام علی(ع)
133	از عقاید مهم امامیه است. الف)توحید،اختیار و آزادی           ب)عدل، حسن و قبح افعال              ج)عدم روئیت خدا،امامت            د)همه موارد
	نخستین اختلاف وافتراق امت اسلامی: الف)خوارج، مرجئه و معتزله        ب)جبریه وقدریه                     ج)شیعه و اهل تسنن              د)اهل حدیث و اشاعره

 

 

 

 

بسمه تعالی

مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت

سئوالات درس آشنایی با مذاهب

پودمان دوم  دی ماه 1392

 

 

 

 

 

 

 

 

140	تفاوت علم "کلام اسلامی"با علم «فرق و مذاهب اسلامی» در چیست؟ الف)روش کلام عقلی-نقلی / روش مذاهب نقلی و تاریخی است    ب)غایت کلام استنباط عقاید /غایت مذاهب معرفی مکاتب اعتقادی است ج)موضوع کلام اعتقادات دینی/ موضوع مذاهب فرقه های اعتقادی است                     د)همه موارد
141	دروزیه از کدام مذهب انشعاب یافته است؟ الف- حنبلی                       ب- اسماعیلیه                         ج- زیدیه                           د- هیچکدام
142	در مذهب دروزیه چه عقایدی توسط مؤسس این فرقه (دروزی) تبلیغ می شد؟ الف- تناسخ ارواح                 ب- جواز می خوارگی                ج- ازدواج با محارم                د- همه موارد
143	ارکان در سازمان فرقه دروزی، کدامند؟ الف- عقل(امام اعظم)، نفس یا روح کلی، کلمه، مقدم یا پیشرو، تالی یا پیرو                 ب- نفس، مبلّغین  ج- مبلّغین، مأذونین                                                                                    د- امام اعظم، مأذونین
144	دروزیان اعتقاد دارند: خداوند هر پیامبر .............. برای .............. فرستاده است و این دیدگاه شبیه رأی ..............  می باشد. الف- دین خاص – مردمی خاص – یهود                                  ب- دین الهی – مردمی خاص- مسیحیت             ج- دین الهی – عموم مردم – اسلام                                        د- دین خاص – عموم مردم – اهل سنت
145	دروزیان معتقدند که روح انسان پس از مرگ و جدا شدن از بدن مرده، وارد بدن انسان دیگری می شود. این اعتقاد چه نام دارد؟(تقمّص) الف- شاهل                        ب- تفضّل                              ج- تناسخ                           د- تروّح
146	رئیس مذهبی فرقه دروزی در زمان حاضر کیست؟ الف- الحاکم                       ب- شیخ مرسل نصر                  ج- حمزه بن علی             د- محمد بن وهاب
147	دروزیان در احکام عملی از کدام مذهب تقلید می کند؟ الف- حنفی                        ب- حنبلی                             ج- شافعی                           د- مالکی
148	دروزیان تغییر دین و مذهب را ........................ الف- جایز می دانند.                                                        ب- جایز نمی دانند. ج- در بعضی موارد جایز می دانند.                                       د- در دین غیر جایز ولی در مذهب جایز می دانند
149	افراد و گروه هایی که در مورد حضرت علی (ع) غلو کرده و او را به درجه خدایی رسانده اند، کدامند؟  الف- اهل حق                    ب- دروزیه                          ج- اشاعره                          د- ماتریدیّه
150	فرقه اهل حق را در ترکیه به چه نامی شناخته می شوند؟ الف – علی اللهی                ب- بکتاشی و علوی               ج- نُصیریه                          د- غلات
151	اکثر فرقه اهل حق و نُصیریه در ایران در کدام استان ندگی می کنند؟ الف -کردستان                   ب- لرستان                         ج- کرمانشاه                        د- همدان

 

بسمه تعالی

مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت

سئوالات درس آشنایی با مذاهب

پودمان دوم  دی ماه 1392

 

 

 

 

 

 

 

 

152	بر اساس کتاب « نامه سرانجام » پیدایش مسلک اهل حق از کجاست؟ الف- از عالم الست پی ریزی شده و سینه به سینه منتقل شده است ب- دنباله برنامه های حضرت علی(ع) است که حضرت به سلمان و عده ایی از یارانش تعلیم داده است. ج- موارد الف و ب صحیح می باشد.  د- از قرن پنجم هجری
153	کتاب شاهنامه حقیقت جزء کتاب های کدام فرقه می باشد؟ الف – شیخیّه                    ب- بهائیه                           ج- اهل حق                         د- دروزیه
154	در کتاب شاهنامه حقیقت مؤسس و پایه گذار فرقه اهل حق را چه کسی معرفی کرده است؟ الف- شیخ عیسی               ب- نُصیر                             ج- سحاک                          د- شاه فضل ولی
155	بزرگترین مجدّد و احیاگر آیین اهل حق کی بود؟ الف- مبارک شاه                ب- میر سوری                      ج- عالی قندری                    د- سلطان اسحاق
156	مجموعه رسائل شش بخشی «  نامه سرانجام یا کلام سر انجام » مربوط به کدام فرقه می باشد؟ الف- وهابیت                     ب- بهائیت                          ج- اهل حق                        د- دروزیه
157	در آیین پارسان اهل حق چند خاندان وجود دارد؟ الف- هفت                                ب- هشت                    ج- یازده                           د- چهار
158	آداب سر سپردگی و گرفتن سه روز روزه مربوط به کدام فرقه می باشد؟ الف- نُصیریه                     ب- دروزیه                           ج- بهائیت                          د- ماتریدیّه
159	کدام فرقه روزه گرفتن ماه رمضان را واجب نمی دانند و معتقد هستند خواندن نماز ضرورتی ندارد؟ الف- وهابیت                    ب- دروزیه                           ج- اهل حق                        د- بهائیت
160	قبله فرقه اهل حق کجاست؟ الف- جمعخانه                   ب- خانقاه                           ج- بیت المقدس                   د- کرند و گوران
161	عقیده حلول ذات خدا در اشیاء و افراد و همچنین تناسخ مربوط به کدام فرقه می باشد؟ الف- وهابیت                     ب- اهل حق                        ج- بهائیت                            د- ماتریدیّه
162	محمد بن نصیر نمیری کدام یک از امامان معصوم را به درجه ربوبیت رسانده و خود را پیامبر او می داند؟ الف- امام رضا(ع)                ب- امام علی(ع)                 ج- امام حسن مجتبی(ع)           د- امام حسن عسکری(ع)
163	شیخیّه نام کیست؟ الف- پیروان شیخ جعفر کاشت الغطاء                                    ب- پیروان میرزا شفیع تبریزی ج- پیروان شیخ احمد احسایی                                          د- پیروان سیدکاظم رشتی
164	نخستین مخالفت آشکار با احسایی از جانب چه کسی بود؟ الف- میرزا مهدی شهرستانی     ب- ملا محمد تقی برغانی     ج- سیدمهدی بحرالعلوم      د- محمدباقر وحید بهبهانی

 

بسمه تعالی

مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت

سئوالات درس آشنایی با مذاهب

پودمان دوم  دی ماه 1392

 

 

 

 

 

165	ملا محمد تقی برغانی به چه معروف بود؟ الف- شهید ثالث                ب- شیخ الرئیس                   ج- شهید                              د- باب
166+	شیخ احمد احسایی در کجا به خاک سپرده شد؟ الف-کربلا                      ب- قبرستان بقیع(مدینه)       ج- وادی السلام(نجف)         د-درحرم امام رضا(ع)
167	پس از فوت شیخ احمد احسایی چه کسی جانشین او گردید؟ الف- سید میرزا علی محمد   ب- سیدکاظم رشتی              ج- میرزااسماعیل                   د- میرزامحمد تقی
168	مرجع فقهی شیخیّه آذربایجان چه نام دارد؟ الف- میرزا موسی احقاقی     ب- میرزا حسن احقاقی           ج- میرزا علی احقاقی     د- میرزا محمدباقر احقاقی
169	مرکز گروه احقاقی هم اینک در کجا قرار دارد؟ الف- مکه                        ب- کربلا                             ج- کویت                             د- بصره
170	شیخیّه کرمان و آذربایجان در اعتقادات پیروی آرای چه کسانی هستند؟ الف- شیخ احمد کسایی و سیدکاظم رشتی                   ب- میرزا محمد حسین حجه الاسلام و میرزا شفیع تبریزی ج- محمدباقر اسکویی و سیدکاظم رشتی                      د- شیخ احمد احسایی و میرزا موسی احقاقی
171	مهم ترین آثار احسایی چه نام داشت؟ الف- جوامع الکلم              ب- شرح العرشیه                   ج- مجموعه الرسائل              د- العصمه و الرجمه
172	بنیانگذار فرقه بابیه کیست؟ الف- سیدعلی محمد شیرازی  ب- شیخ عابد                      ج- شیخ احمد احسائی          د- سید کاظم رشتی
173	سیدعلی محمد شیرازی در سال 1261 ق توسط چه کسی دستگیر و به شیراز فرستاده شد؟ الف- محمدشاه قاجار           ب- والی                            ج- سید کاظم رشتی                 د- تقی خان
174	بنیانگذار آئین بهائیت کیست؟ الف- قائم مقام فراهانی         ب- سیدعلی شیرازی             ج- میرزا حسینعلی نوری         د- محمدشاه قاجار
175	علی محمد باب به دستور چه کسی اعدام شد؟ الف- میرزا یحیی                ب- میرزا حسینعلی              ج- امیرکبیر                         د- محمدشاه قاجار
176	پس از مرگ میرزا حسینعلی چه کسی جانشین او گردید؟ الف- محمد علی                 ب- عباس افندی                  ج- عبدالبها                            د- جمال پاشا
177	مهمترین روادید زندگی عبدالبها چه بود؟ الف- سفر به ایران و ترکیه     ب- سفر به اروپا و آمریکا        ج- دریافت لقب (سِر) از انگلیس   د- همه موارد
178	نوشته های کدام یک از نظر بهائیان مقدس است؟ الف- سیدعلی محمد باب     ب- میرزاحسینعلی بهاءاله       ج- عبدالبهاء                           د- همه موارد
179	بابیه یا باب بودن در لغت به چه معناست؟ الف- باب بهشت               ب- گشودن در                     ج- دروازه ارتباط                      د- همه موارد

 

 

 

نگاهی به جغرافی سوریه-منابع آخر مقاله با تنوع بسیار0(تحت نظر حمید باقری)

سوریه 1
سوریه
شسوریه
پرچم
شعار ملی: وحدت، آزادی، سوسیالیسم
سرود ملی: حماة الدیار
دمشق
[2]
۴۰ ′ شرقی ° ۲۰ ′ شمالی ۱ °۲
پایتخت
(و بزرگترین شهر)
زبان رسمی عربی
نوع حکومت جمهوری
بشار اسد
وائل نادر حلقی
نام حاکمان
• رئیس جمهور
• نخستوزیر
سپتامبر ۱۹۳۶
۱۹۴۴
موارد منجر به تشکیل
از فرانسه
مساحت
- مساحت ۱۸۵٬۱۸۰ کیلومتر مربع ( ۸۸ ام)
- آبها (٪) ۰٫۰۶
جمعیت
۲۲٬۷۱۷٬۴۱۷
۵۴ ام) )
- سرشماری
۱۰۱ ام) ) ۲km/۱۰۳
- تراکم جمعیت
( تولید ناخالص داخلی (تخمین ۲۰۱۱
۶۵ ام) ) - مجموع ۱۰۵٬۲۳۸
۱۱۴ ام) ) - سرانه ۵٬۰۴۳
سوریه 2
۱۱۹ ام) ) ۰٫۶۳۲ ( شاخص توسعه انسانی ( ۲۰۱۱
(SYP) واحد پول لیره سوریه
( ساعت جهانی+ ۲ ) EEt منطقه زمانی
ساعت جهانی) ) DST (DST) - تابستانی
sy. دامنه اینترنتی
پیش شماره تلفنی + ۹۶۳
جمهوری عربی سوریه کشوری در جنوب غرب آسیا و در کنار سواحل شرقی دریای مدیترانه است. این کشور از شمال با ترکیه، از شرق با عراق، از غرب با
از شهرهای مهم سوریه میتوان به دمشق، حُمص، دَرعا، حِماه، حَلب و دیرالزور اشاره
[4][3]لبنان و دریای مدیترانه و از جنوب با اردن و اسرائیل همسایهاست.
[5]کرد.
قرار دارد که این امر در طول تاریخ، جایگاهی استراتژیک به این کشور
[7][6]
سوریه بین عرض ۳۲ و ۳۷ درجه شمالی و طول ۳۵ و ۴۲ درجه شرقی
بخشیدهاست زیرا باعث قرار گرفتن آن در نقطه اتصال سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا گردیده و سوریه را در میان اروپای صنعتی و خاورمیانه نفت خیز قرار
دادهاست.
حدود ۷۴ ٪ جمعیت سوریه را مسلمانان سنی، ۱۳ ٪ علویان، شیعیان دوازدهامامی و اسماعیلیان، ۱۰ ٪ مسیحی و ۳٪ دروزی تشکیل میدهند.
از نقطه نظر جمعیت شناسی، اعراب بیش از ۹۰ ٪ جمعیت سوریه را تشکیل می دهند در حالیکه کردها حدود ۹٪ جمعیت سوریه را تشکیل میدهند. ارامنه،
[8]ترکها، چرکسها و یهودیان مجموعا کمتر از ۱٪ جمعیت سوریه را تشکیل می دهند.
تاریخ سوریه
نوشتار اصلی: تاریخ سوریه
تئاتر رومی در بصری
سوریه کنونی که در گذشته همراه با کشورهای اردن، لبنان، فلسطین،
بخشی از سرزمین شام محسوب میشد، سابقهای بس دراز در تاریخ دارد
که مورخان، این قدمت را به حدود پنج هزار سال پیش میرسانند. از آنجا
که این سرزمین در طول مدت یاد شده، از فرهنگ و تمدن درخشانی
برخوردار بوده، آثار و نشانههایی از این تمدن بر جای گذاشتهاست. قبل از
تسلط مسلمانان بر این کشور، اقوام مختلفی از جمله: اقوام سامی، اموری،
آرامی، مصری، آشوری، بابلی، یونانی، رومی و ایرانی که هر از چند گاهی
این کشور را سکونت گاه خویش نموده و یا آن را در معرض تاخت و تاز
قرار دادهاند، نشانههایی از تمدن خاص خویش را برای اعصار بعدی به
یادگار گذاشتهاند. با تصرف شام در سال سیزده یا شانزده هجری به وسیله
سپاه اسلام، فرهنگ این دین جدید بر تمدنهای چندین سده اقوام مذکور
غلبه یافت. در قرون پنجم و ششم هجری که با جنگهای صلیبی همراه بود،
حکام بسیار مقتدر و دینداری در این کشور بر تخت سلطنت نشسته و
پرچم جهاد علیه صلیبیها و رومیان را برافراشتند. کسانی چون نورالدین
محمود زنگی شهید، سلطان صلاح الدین ایوبی کرد سوریه، ملک عادل ایوبی، ملک ظاهر بیبرس البندقداری، سیف الدوله حمدانی و... که نه تنها امور جنگی
و نظامی را در راس اقدامات خود قرار داده و به ایجاد پایگاههای نظامی، ساخت قلعهها، حفر خندقها و... پرداختند که امروزه وجود صدها اثر تاریخی از آن
دوران بیانگر این مدعاست. در قرون بعدی، ممالیک و سرانجام ترکان عثمانی پس از استیلا بر این سرزمین، سیاست پیشگامان خود را تداوم بخشیده و ضمن
حفاظت و بازسازی آن آثار اسلامی، به احداث بناهای دیگری نیز پرداختند.
سوریه 3
پایتخت
نمایی از بازار حمیدیه - دمشق
دمشق پایتخت سوریهاست و این شهر را دروازه تاریخ مینامند و معروف است که این شهر
که از کهنترین شهرهای جهان میباشد، از ۸ تا ۱۰ هزار سال قبل از میلاد پیوسته محل
و به این دلیل آن را اولین پایتخت دنیا مینامند. دمشق شاهد
[9]
سکونت انسان بودهاست
پیدایش و گسترش کهنترین تمدنهای بشریاست که در مشرق زمین به پا خاستهاند.
این شهر در دورههای مختلفی پایتخت و مرکز حکومت سلسلهها و امپراطوریهای مختلف
بوده و پس از آنکه در سال ۶۳۶ میلادی پایتخت جهان اسلام شد، به مهمترین شهر
جهان اسلام مبدل شد و در مدت کوتاهی، پس از آنکه مرکز خلافت امویان شد به اوج
شکوفایی خود رسید.امویان که امپراطوریشان در حد فاصل سالهای ۶۶۱ تا ۷۵۰
میلادی، از کوههای پیرنه در اروپا تا آسیای میانه و مرزهای چین گسترش یافت و
بزرگرین دولت تاریخ اسلام را ساخت. دمشق در تمام دورانها جایگاهی ویژه داشتهاست
زیرادر طول هزاران سال پایتخت و مرکز حکومت پادشاهان و امپراطوریهای بزرگی بوده و
در آن فرهنگ، هنر، ادبیات و دست آوردهای ملتهای زیادی، شکل گرفت ومردان و زنان
پرآوازهای از تاریخ نگاران، دانشمندان، اندیشمندان، شاعران، ستاره شناسان، بزرگان دینی و پیامبران بسیاری از این خطه برخاستند و در مسیر گسترش و
پیشرفت فرهنگ، دانش و دانایی و تبلیغ ادیان مختلف تلاشهای فراوانی کردند وبه این دلیل بود که دمشق به عنوان پایتخت فرهنگی جهان عرب در سال
۲۰۰۸ انتخاب گردید.
تمدنهای کهن سوریه
ابلا
إبلا
ابلا (عُبیل) شهری تاریخی و کهن در سوریهاست که گفته میشود مربوط به ۳۰۰۰ سال
پیش از میلاد میباشد. ظهور و پیشرفت این شهر در شمال غرب سوریه از طریق تجارت با
سومریان و اکدیها میسر شد و سپس گستره آن از شمال به آنتالیا و از جنوب به صحرای
سینا واز شرق به جلگه فرات و از غرب به ساحل میانی (مدیترانه) رسید. این شهر توسط
گروهی باستانشناس ایتالیایی به سرپرستی پائولو ماتتیه، هنگامی که در حال حفاری تپه
مردوخ بودند، کشف شد. تپه مردوخ در نزدیکی شهر سراقب از استان ادلب سوریه و در
مسافتی نزدیک به ۵۵ کیلومتری شهر حلب واقع شدهاست. تمدن ابلا توسط سارکون(یا
سارگن) پادشاه اکد در سال ۲۲۶۰ قبل از میلاد از به پایان رسید اما اموریها بعد از قرنها
این شهر را بازسازی کردند واین شهر در هزاره دوم قبل از میلاد بار دیگر نام خود را بر سر
زبانها انداخت وتا زمان هیتیها پابرجا باقیماند. در کشور ابلا اولین شاخه زیتون در
[13][12][11][10]۲۲۰۰ سال قبل از میلاد کشف شد وبه این دلیل سوریه را اولین وطن زیتون مینامند.
ماری
ماری
از تمدنهای کهن سوریهاست که در هزاره سوم قبل از میلاد شکوفا شد
[16][15][14]
ماری
و تاریخ نگاران از آن به عنوان تمدنی که با قوانین پیشرفته و مترقی خود در سالهای
۲۹۰۰ قبل از میلاد باعث شکوفایی سوریه آن زمان شد، نام میبرند. سیستم حکومتی آن
بر پایه مشارکت مردم بر اساس سیاست گذاریهای پادشاه بنا نهاده شده بود و حکومت
ماری حضوری پررنگ در مناطق ساحلی رود فرات در سوریه داشت. شهر ماری که
پایتخت تمدن ماری بود در فعالیتهای تجاری آن زمان در امتداد رود فرات، از اهمیت
فراوانی برخوردار بود. گفته میشود نقشه جغرافیایی متغیر آن زمان، تأثیر فراوانی در
تشکیل شهرهای کوچک و بزرگ درامتداد ساحل مدیترانه به سمت داخل سوریه و
سرزمینهای مجاور میانرودان داشتهاست. شهر ماری بندری برروی رودخانه فرات بود که
به امکانات کشتیرانی در رودخانهها و اسکلههای مخصوص پهلوگیری کشتیهای تجاری
سوریه 4
مجهز بود. ماری به دلیل واقع شدن در میانه این دو منطقه بهخوبی نقش واسطه را ایفا نموده که این خود منجر به شکوفایی پایتخت تمدن ماری(شهر ماری)
گردید و باعث توجه همسایگان به آنجا شد.
اوگاریت
الفبای اوگاریتی
تمدنی کهن است که تپههای بازمانده از آن، در منطقه رأس شمرا در ۱۲
[17]اوگاریت.
کیلومتری شمال شهر لاذقیه سوریه در ساحل دریای متوسط واقع شدهاند. در این تپهها
حفاریهای باستانشناسی در منطقه
[18]
آثار کهنترین الفبای تاریخ به دست آمدهاست
رأس شمرا که تمدن اوگاریت در آن کشف شده نشان میدهد بقایای بیش از ۲۰ دوره
تمدنی دیگر در آن منطقه قابل ردگیریاست. قدمت منطقه رأس شمرا به بیش از ۷۵۰۰
سال قبل از میلاد میرسد که در هزاره دوم قبل از میلاد با گسترش شهرنشینی، تمدن
اوگاریت در آن منطقه به وجود آمد. پیش از آنکه اوگاریت بصورت اتفاقی در سال ۱۹۲۸ میلادی کشف شود نام این تمدن در نوشتههای تمدن ماری ذکر
شده بود وبه سفر یکی از پادشاهان ماری بهنام زمیریلیم در سال ۱۷۶۵ قبل از میلاد و دیدار او از اوگاریت اشاره شدهاست. از دیگر اسنادی که در آن از
اوگاریت نام برده شده میتوان به طوماری که در اسناد تمدن ماری یافت شده و در آن پادشاه اوگاریت نامهای خطاب به پادشاه سلسله یمحاض که به پایتخت
این سلسله، حلب ارسال شده، اشاره کرد که در آن خواستار اجازه دیدار پادشاه اوگاریت از کاخ شاه ماری، که آوازه آن در همه جا پیچیده بود، شدهاست. این
موضوع نشان میدهد پادشاه اوگاریت خواستار ایجاد رابطه دوستانه ومستحکم با کشور ماری تحت نظارت پادشاه یمحاض بودهاست. همچنین نام اوگاریت در
مصر به دست آمدهاست ذکر شدهاست. حفاریها نشان از آن
[19]
برخی نوشتههای مربوط به هیتیها که در آناتولی ترکیه و سوریه ونامههای تپههای العمارنة
دارد که پایتخت اوگاریت، شهری به همین نام وبه مساحت ۵۴۲۵ کیلومترمربع، در دو قرن پانزدهم وشانزدهم قبل از میلاد بودهاست.
سوریه در گذر تاریخ
شهر رومی تدمر مسجد اموی، یادگار امویان - دمشق
تمدنهای قدیم سوریه و جزیره ۵۵۰۰ ق. م - ۳۰۰۰ ق. م
۱۲۵۰ ق. م — سومریان (سرتاسر سوریه) ۲۱۳۰
۲۲۰۰ ق. م - اکدیها (شرق و شمال) ۲۲۵۰
۱۸۸۰ ق. م - اموریها ۲۲۰۰
بابلیها (شرق سوریه) ۳۵۰۰ ق. م - ۲۶۵۰ ق. م
سوریه 5
۷۹۵ ق. م - آرامیها ۱۸۰۰
۶۰۰ ق. م - آشوریها(مناطقی از شرق سوریه) ۱۰۵۰
[20]
۳۳۲ ق. م - ۵۵۰
ایرانیها
۶۳ ق. م - یونانیها ۳۳۲
[22][21]
۶۳ ق. م- ۶۳۶ م
رومیان
[23]
۶۶۱ م - ۶۳۲
خلفای راشدین
[24]
۷۵۰ م - ۶۶۱
امویان
[26][25]
۷۵۰ م- ۱۲۵۸ م
عباسیان
[27]
۱۲۵۸ م - ۷۵۰
ایوبیان
[28]
۱۵۱۷ م ۱۲۶۰
ممالیک
[32][31][30][29]
۱۹۱۸ م - ۱۵۱۶
امپراتوری عثمانی
۱۹۲۰ م - انگلیس و فرانسه ۱۹۱۸
۱۹۲۱ م - ملک فیصل ۱۹۲۰
[39][38][37][36][35][34][33]
۱۹۴۶ م ۱۹۲۰
استعمار فرانسه
استقلال سوریة(جمهوری عربی سوریه) ۱۹۴۶
سراسرنمای شهری رومی تدمر
جغرافیای سوریه
سوریه با ۱۸۵۱۸۰ کیلومتر مربع وسعت، هشتاد و هفتمین کشور جهان است[نیازمند منبع] که در جنوب غربی قاره آسیا، کنار دریای مدیترانه و در همسایگی
کشورهای ترکیه در شمال، عراق در شرق و جنوب شرقی، اردن در جنوب، اسرائیل در جنوب غربی و لبنان در غرب واقع شدهاست. آب و هوای آن در کنارهها
و نواحی جنوب غربی معتدل و مرطوب (مدیترانهای)و در سایر نقاط گرم و خشک است. بلندترین نقطه آن از دریا، جبل شیخ با ۲۸۱۴ متر ارتفاع است. از
۲ کیلومتر طولانیترین آنها و حدود نیمی از آن در / رودهای مهم آن میتوان به فرات، خابور، عاصی، عفرین، قوین و دجله اشاره داشت که رود فرات، با ۶۹۶
ترکیه و عراق جاریاست. بندرهای مهم سوریه عبارتاند از لاذقیه، طرطوس و بانیاس که در کنار دریای مدیترانه واقع شدهاند.
رودخانه فرات - شهر الرقة
رودخانهها
سوریه در مقایسه با سایر کشورهای عربی، تعداد قابل توجهی رودخانه دارد که میتوان
نسبت داد. رود (landform : دلیل آن را در فراوانی و تنوع زمینچهرهها (به انگلیسی
فرات مهمترین رود سوریه به شمار میرود زیرا از ترکیه وارد منطقه شمالی این کشور
شده و در مسیر شرق از منطقه الجزیرة السوریه (الجزیرة الفراتیة) میگذرد و قبل از ترک
سوریه استانهای الرقة و دیرالزور را سیراب میکند. از نظر دولت رود فرات نقش اساسی
در تأمین نیروی برق مورد نیاز کشور و آبیاری زمینهای کشاورزی مطقه فرات را برعهده
دارد[نیازمند منبع] به همین دلیل سدهای فراوانی در مسیر این رود بنا شدهاند[نیازمند منبع]
که مهمترین آنها سد فرات نام دارد. دریاچه تشکیل شده پشت این سد را دریاچه اسد
(به عربی: بحیرة الاسد) مینامند.
سوریه 6
رودخانه الیرموک
سد فرات و دریاچه الاسد
مهمترین روخانههای سوریه عبارتنداز: فرات بهطول ۶۷۵ کیلومتر، العاصی (بردی،
رودخانه الیرموک) بهطول ۴۷ کیلومتر، الخابور بهطول ۴۶۰ کیلومتر، جغجغ بهطول ۱۰۰
کیلومتر، البلیخ بهطول ۱۰۵ کیلومتر، رودبزرگ شمالی بهطول ۵۶ کیلومتر، الاعوج بهطول
۶۶ کیلومتر، رودبزرگ جنوبی بهطول ۵۰ کیلومتر، عفرین بهطول ۸۵ کیلومتر، ساجور
بهطول ۴۸ کیلومتر، السیرانی بهطول ۱۵ کیلومتر، بانیاس بهطول ۱ کیلومتر، دجله بهطول
نزدیک به ۵۰ کیلومتر و همچنین رودخانههای قویق و العروس و.... ذکر این نکته ضروری
مینماید که طولهای ذکر شده برای رودخانهها، طول آنها در خاک کشور سوریهاست و
قبل و بعد از آن محاسبه نشدهاست.
دریاچهها
سوریه دارای تعداد فراوانی دریاچهاست و بحیرة الاسد که بزرگترین و مهمترین دریاچه
سوریهاست و برروی رودخانه فرات و در پشت سد فرات در استان الرقة ایجاد شدهاست.
سایر دریاچههای سوریه عبارتنداز دریاچه قطنیة برروی رودخانه العاصی، دریاچههای
المزیریب و البعث و ۱۷ نیسان بر رودی رودخانه عفرین، دریاچه ۶ تشرین برروی رود
بزرگ شمالی، دریاچه الطیبة در شهر درعا، دریاچههای الخاتونیة و مسعدة و بلوران و
دریاچههای هفتگانه در لاذقیه و دریاچههای زرزر و الرستن و....
کوهها
به دلیل طبیعت کوهستانی سوریه، کوهها و رشته کوههای زیادی در این کشور وجود
دارند. از این رشته کوهها میتوان به کوههای ساحلی سوریه (به عربی: جبال الساحل
السوری) که به نام جبل العلوین هم مشهورند، اشاره نمود همچنین جبل القلمون، جبل
عبدالعزیز، جبل سیس، رشته کوههای تدمر (به عربی:سلسلة الجبال التدمریة)، جبل
الحرمون (جبل الشیخ) که ارتفاع آن به ۲۸۱۴ متر از سطح دریا میرسد، جبل الدروز،
جبل العرب، که ارتفاع بلندترین قله آن به ۱۸۰۳ متر از سطح دریا میرسد، جبل سمعان،
جبل الحلو، جبل سمارة و جبل قاسیون از آن جملهاند
فلاتها
تنوع و فراوانی زمینچهرهها در امتداد کوهها و درهها وجلگهها تعدادی فلات مکمل رشته کوهها، در شمال و شرق وجنوب سوریه به وجود آوردهاست به وجود
آوردهاست که از آنها میتوان به فلات آتشفشانی حوران، فلات جولان (بلندیهای جولان)، فلات ساحل و فلات حلب که پهنه وسیعی از شمال سوریه را
دربر میگیرد، اشاره کرد.
اقتصاد سوریه
اسکناس ۵۰ لیر سوریه
طبیعت متنوع سوریه، با دارا بودن کوهها، درهها، بیابانها، رودخانه ودسترسی به آبهای
آزاد تأثیر شگرفی بر صنایع و کشاورزی این کشور گذاردهاست. اقتصاد سوریه بر سه پایه
صنایع، کشاورزی و تجارت بنا شدهاست و لازم است که صنعت نفت و گاز و همچنین
صنعت گردشگری را نیز ازیاد نبریم. اقتصاد سوریه در دهه نود با بحرانهای فراوانی مواجه
شد که میتوانست آینده این کشور را تحتالشعاع قرار دهد و در یک نگاه اجمالی میتوان
آنها را سه بند اصلی خلاصه کرد.
نفت ذخیرهای فنا شدنیاست و با توجه به نوسانات فراوان قیمت آن و روند کاهش •
[40]ذخائر زیرزمینی، نمی توان به آن به عنوان منبع درآمد اصلی کشور نگریست.
میانگین رشد جمعیت سوریه سالانه ۳٫۳ ٪ بوده که ف•راتر از میانگین جهانیاست. این روند باعث افزایش نیروی جویای کار شده و کشور را به سرمایه
گذاریهای هنگفت برای آموزش، بهداشت و سیستم تأمین اجتماعی ناچار میسازد.
سوریه 7
اسکناس ۱۰۰ لیر سوریه
اسکناس ۲۰۰ لیر سوریه
اسکناس ۵۰۰ لیر سوریه
اسکناس ۱۰۰۰ لیر سوریه
گشایش تجاری که ناشی قرار گرفتن سوریه در منطقه آزاد تجاری کشورهای عربی و •
یا ناشی از همکاری با اتحادیه اروپا و یا پیوستن به سازمان تجارت جهانی، تأثیرات
فراوانی بر صنایع سوریه خواهد گذاشت، زیرا بسیاری از کارخانجات و مراکز صنعتی
سوریه به دلیل فعالیت تحت حمایت دولت، یارای ایستادگی در مقابل این گشایش زا
نخواهند داشت.
با هدف مقابله با بحرانها احتمالی دولت سوریه برنامهای در ۵ بند کلی تهیه نمود.
پیوند صادرات و واردات و تشویق صادرکنندگان سوری و همچنین ذخیره ۷۵ ٪ از •
درآمدهای از ارزی صادرات جهت واردات مجدد.
کاهش تعرفههای گمرکی بر بسیاری از مواد غذایی و صنعتی در مقایسه با گذشته. •
تصویب قانون مهاجرین در سال ۱۹۹۰ که به سوریهای مهاجر اجازه واردات خودرو و •
وسایل منزل و ادوات صنعتی با هدف سرمایه گزاری در بخش صنعت وکشاورزی،
میداد.
تصویب قانون سرمایهگذاری در سال ۱۹۹۱ که به بخش خصوصی داخلی و خارجی •
اجازه میداد که در بخشهای صنعتی، کشاورزی و خدماتی سرمایهگذاری کند.
همچنین مزایای و بخششهای مالیاتی فراوانی برای بخش خصوصی در نظر گرفته
شده و نقش مهمی در تولید و عرضه به این بخش داده شد در حالی که پیش از این
بیش از ۸۰ ٪ بازار و اقتصاد سوریه در اختیار دولت بود.
اعطای اجازه به شهروندان سوری جهت افتتاح حساب با ارزهای بیگانه و لغو ممنوعیت • •
خرید و فروش به وسیله ارزهای خارجی
بورس اوراق بهادار دمشق
در سال ۲۰۰۶ بشار اسد رئیس جمهور سوریه فرمانی تحت عنوان فرمان ۵۵ صادر کرد که
در واقع دستور راه اندازی بورس اوراق بهادار را در سوریه بود. این بورس به نام بورس
[41]اوراق بهادار دمشق معروف شد.
کشاورزی
کشاورزی یکی از پایههای اصلی اقتصاد سوریه محسوب میشود. بر اساس گزارش سازمان
۴۶ درصد از مردم سوریه برای زندگی وابسته به کشاورزی » غذا و کشاورزی ملل متحد
طبیعت متنوع و گسترده سوریه از جمله زمینهای ساحلی و حاصلخیز که
[42].« هستند
منجر به ایجاد بخشهای مختلف کشاورزی شدهاست، این بخش را یکی از مهمترین
[43]ستونهای توسعه اقتصادی سوریه به شمار مبدل کردهاست.
میوه و دانههای خوراکی علیالخصوص گندم که در شمال شرقی سوریه و در شهرهای حسکه و قامشلی کشت میشوند، از مهمترین محصولات کشاورزی این
کشور میباشند. این دو شهر به همراه مناطقی از جنوب سوریه ومنطقه فرات دارای جایگاه اول از نظر کیفیت و حجم تولید گندم را دارا میباشند. در تولید
پنبه نیز سوریه جایگاهی در خور توجهی دارد. این کشور تنها کشور عربی صادرکننده پنبه به کشورهای عربی و سایر کشورهای جهان میباشد و پنبه این
کشور از مرغوبترین پنبههای جهان محسوب میشود. در رده بندی جهانی نیز سوریه دارای رتبه دهم دنیا در کشت وتولید و رتبه ششم دنیا در صادرات این
[44]محصول میباشد.
نفت و گاز و فلزات
از دیگر ستونهای اقتصاد سوریه میتوان به نفت اشاره نمود. این کشور سالانه 333 هزار بشکه به ارزش تقریبی ۳ میلیارد یورو استخراج و از طریق خط لوله
به حمص ارسال میکند از این مقدار 189 هزار بشکه پالایش و مابقی از طریق بنادر سوریه در دریای مدیترانه صادر میشود. این کشور به دارا بودن نوع
معروف است. از دیگر صنایعی که برای آن آیندهای روشن پیش بینی میشود، گاز طبیعیاست که
[46]
وهمچنین استخراج فسفات
[45]خاصی از نفت سبک.
چندی پیش میدانهای گازی عظیمی در مناطق مختلف و علیالخصوص در نزدیکی شهر دیرالزور کشف شد واین میتواند به شکوفایی هرچه بیشتر اقتصاد
[48]همچنین عملیات اکتشافی جدید نشان از یافت شدن میدان جدیدی از نفت سبک در شهر لاذقیه دارد.
[47]
سوریه کمک کند
سوریه 8
صنعت
صنعت بخش مهمی از اقتصاد سوریه را تشکیل میدهد. از این صنایع میتوان نساجی و انواع صنایع غذایی علیالخصوص شیرینی پزی اشاره کرد. سوریه
پیشگام کشورهای عربی از نظر صنایع است، زیرا صنایع مدرن روز به روز در شهرهای مختلف سوریه رو به گسترش بوده و صنایع تبدیلی و مهندسی و ساخت
لوازم الکتریکی خانگی مانند یخچال، فرگاز، ماشین لباس شویی، جارو برقی، مایکروفر وهمچنین دستگاههای الکترونیکی مانند تلویزیون، سیستمهای صوتی،
تلفن، گیرندههای ماهوارهای(رسیور) و صنایع شمیایی مانند تولید مواد شوینده و صنایع تولید کابلهای فشار قوی و فشار متوسط و صنایع ماشینسازی و
[49]تراکتورسازی ساخت تجهیزات کشاورزی و راهسازی و صنایع پوشاک و کاغذسازی از آن جملهاند.
•صنعت خودروسازی •
سوریه از طریق همکاری با شرکتهای خودروسازی ایران وارد صنعت خودروسازی گردید. ایران و سوریه طی توافقی دوجانبه اقدام به تأسیس شرکت ایرانی
سمند) بود. این کارخانه اولین خط ) Sham سوری سیامکو نمودند که سهم ایران ۴۰ ٪ سهم سوریه ۶۰ ٪ میباشد. اولین تولید این کارخانه ماشینی به نام
تولید کامل خودرو در سوریه بود و با همکاری جمهوری اسلامی ایران راه اندازی شد که گام بلندی در راستای پیشرفت صنعت خودروسازی برای تأمین نیاز
همچنین در سوریه کارخانهای برای تولید پراید ساخته شد واین ماشین اینک با نام سابادر آن کشور
[50]داخلی و حتی خارجی در سوریه به شمار میرود.
ساخته میشود. از دهههای پیش در سوریه شرکتهای فراوانی که بنحوی با صنعت خودروسازی در ارتباط بودهاند، فعالیت میکنند، این شرکتها اقدام به
و ساخت قطعات بدنه و قطعات کامیون وسایر لوازم یدکی همچنین تولید لوازم لوکس ماشین W-K مونتاژ برخی از خودروها همچنین اتوبوس و مینیبوس
[51]مینمایند. منطقه ‌jicghlالراموسة در شهر حلب از معروفترین مناطق مونتاژ در سطح خاورمیانهاست.
حمل و نقل دریایی
سواحل لاذقیه
سوریه از طریق بنادر خود بر دریای مدیترانه سالانه میلیونها دلار از این طریق کسب
میکند. مهمترین بنادر سوریه عبارتند از:
• بندر لاذقیه
• بندر جبله
• بندر طرطوس
• بندر ارواد
• بندر بانیاس
تقسیمات کشوری
استان های سوریه
کشور سوریه دارای چهارده استان است که پایتخت این کشور نیز یکی از همین چهارده استان به شمار میآید.
در جدول ذیل نام هریک از این چهارده استان و جمعیت آن را مشاهده می کنید.
استانهای سوریه جمعیت
استان حلب ۴٬۳۹۳٬۰۰۰ نفر
استان ریف دمشق ۲٬۸۳۶٬۰۰۰ نفر
استان حمص ۲٬۰۸۷٬۰۰۰ نفر
استان حماه ۲٬۰۵۲٬۰۰۰ نفر
استان دمشق ۱٬۷۱۱٬۰۰۰ نفر
استان ادلب ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ نفر
استان حسکه ۱٬۴۵۰٬۰۰۰ نفر
استان دیرالزور ۱٬۴۰۰٬۰۰۰ نفر
استان درعا ۱٬۰۲۷٬۰۰۰ نفر
استان لاذقیه ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر
استان رقه ۹۲۱٬۰۰۰ نفر
سوریه 9
استان طرطوس ۸۰۰٬۰۰۰ نفر
استان سویدا ۳۷۰٬۰۰۰ نفر
استان قنیطره ۹۰٬۰۰۰ نفر
شهرهای مهم سوریه
جدول زیر حاوی اسامی ۱۴ شهر بزرگ سوریه و جمعیت هر یک از این چهارده شهر بزرگ است.
رديف نام شهر نام استان جمعيت نمايه
۱ حلب حلب ۲۷۰۰۰۰۰
۲ دمشق دمشق ۳۱۴۰۰۰۰
۳ دوما حومه دمشق ۱۰۹۱۰۶
۴ حمص حمص ۱۰۳۳۰۰۰
۵ لاذقیه لاذقیه ۵۵۴۰۰۰
۶ حماه حماة ۷۲۵۰۰۰
۷ طرطوس طرطوس ۳۹۳۰۵۴
۸ رقه رقه ۱۸۸۰۰۰
۹ دیرالزور دیرالزور ۱۳۳۰۰۰
۱۰ سویداء سویداء ۸۷۰۰۰
۱۱ حسکه حسکه ۸۲۰۰۰
۱۲ درعا درعا ۷۵۰۰۰
۱۳ ادلب ادلب ۵۵۰۰۰
۱۴ قنیطره قنیطره ۳۷۰۰۰
• در نقشههای دولت سوریه استان ختای نیز که اکنون جزو خاک ترکیهاست خاک سوریه به شمار میآید.
• بلندیهای جولان (به عربی: هضبة الجولان) که جزو خاک سوریهاست امروزه در تصرف اسرائیل است.
سوریه 10
جمعیتشناسی سوریه
تراکم جمعیت سوریه - ۱۹۹۳
مردم
نوشتار اصلی: مردم سوریه
سوریه کشوری متشکل از گروههای نژادی و قومیتهای گوناگون است که بر اساس اعلام
در این
[52]بانک جهانی در سال ۲۰۰۸ جمعیت آن برابر با ۲۰٬۵۸۱٬۲۹۰ نفر میباشد..
کشور عربها ۹۰٫۳ ٪ جمعیت کشور را تشکیل میدهند و سایر اقلیتهای قومی از جمله
تراکم جمعیتی
[53]کردها، ترکها و ارمنیها ۹٫۷ ٪ باقیمانده جمعیت را تشکیل میدهند.
در سوریه از میانگین جهانی بیشتر است.
بیش از ۱۸ میلیون سوری در سایر کشورها خصوصاً کشورهای اروپایی، آمریکای جنوبی،
[54]آمریکای شمالی، آمریکای مرکزی و استرالیا زندگی میکنند.
جمعیت شهرنشین سوریه در سال ۲۰۰۶ میلادی برابر با ۵۳ ٪ از کل جمعیت سوریه
تخمین زده شدهاست. سوریه همچنین پذیرای گروههای زیادی از پناه جویان، در طی یک
قرن اخیر بودهاست که از این میان میتوان به پناهجویان فلسطینی بعد از جنگ ۱۹۴۸ و
پناه جویان لبنانی بعد از جنگ داخلی لبنان اشاره کرد. پناهجویان فلسطینی خود به
تنهایی نزدیک به ۴۵۰٬۰۰۰ نفر جمعیت دارند که در چند اردوگاه زندگی میکنند.
مهمترین این اردوگاهها، اردوگاه یرموک نام دارد. به این رقم باید ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ پناهجوی
عراقی را نیز افزود که پس از اشغال عراق توسط آمریکا ناچار به جلای وطن شدند.
جمعیت شناسی
[55]اطلاعات جمعیتی سوریه بر اساس نسخه سال ۲۰۰۹ کتاب حقایق جهان سازمان سیا به این شرح است:
اطلاعاتنامه جهان
سوریه 11
جمعیت ۲۱٬۹۰۶٬۰۰۰ نفر
۳٬۷۲۴٬۷۷۰ نفر مرد ۳٬۵۱۰٬۱۸۲ نفر زن ۰ تا ۱۴ سال:٪ ۳۵٫۹ •
۶٬۲۸۵٬۸۶۶ نفر مرد ۵٬۹۸۰٬۰۲۹ نفر زن ۱۵ تا ۶۴ سال:٪ ۶۰٫۸ •
۳۱۸٬۶۴۶ نفر مرد ۳۵۸٬۹۹۲ نفر زن ۶۵ سال به بالا: ٪ ۳٫۴ •
ساختار سنی
شاخص رشد سالانه حمعیت ٪ ۲٫۱۲۹
شاخص زادو ولد ۲۵٫۹ تولد/ ۱٬۰۰۰
شاخص مرگ و میر ۴٫۶۱ مرگ/ ۱٬۰۰۰
• نوزادان: ۱٫۰۶ پسر به ازای هر دختر
• زیر ۱۵ سال: ۱٫۰۶ پسر به ازای هر دختر
۱۵ تا ۶۴ سال: ۱٫۰۵ پسر به ازای هر دختر •
۶۵ سال به بالا: ۰٫۸۹ پسر به ازای هر دختر •
• مجموع: ۱٫۰۵ پسر به ازای هر دختر
نسبت جنسیتی
شاخص مرگ و میر نوزادان ۲۵٫۸۷ مرگ / هر ۱۰۰۰ تولد
• مجموع: ۷۱٫۱۹ سال
• مردان: ۶۹٫۸ سال
• زنان: ۷۲٫۶ سال
میانگین طول عمر
شاخص زاد وولد مادران ۳٫۲ کودک/ مادر
ملیت سوری
• عرب ٪ ۹۰٫۳
• سایر (کرد، ترکها، ارمنی و...): ٪ ۹٫۷
گروههای قومی
• ٪ • مسلمانان سنی ۷۴
٪ • علویها، شیعیان و اسماعیلیان ۱۳
• ٪ • مسیحیان ۱۰
٪ • دروزیها و سایر مذاهب ۳
ادیان
• عربی (رسمی)
• کردی •
• ترکی •
• چرکسی •
• فرانسوی •
• انگلیسی •
• آرامی جدید •
• ارمنی •
زبان
• تعریف با سواد:فرد بالای ۷ سال که توانایی خواندن و نوشتن دارد.
• در صد باسوادی: ٪ ۷۹٫۶
• باسوادی در مردان: ٪ ۸۶
• با سوادی در زنان: ٪ ۷۳٫۶
سواد
گروههای دینی در سوریه
پیروان همه ادیان الهی از جمله اسلام و مسیحیت در سوریه زندگی میکنند که البته اقلیتی یهودی نیز ساکن این کشور میباشند. ٪ ۷۴ مردم سوریه سنی
مذهب و ۱۳ ٪ شیعه، علوی و اسماعیلی میباشند. مسیحیان نیز حدود ۱۰ ٪ جمعیت سوریه را تشکیل میدهند. ٪ ۳ باقیمانده از پیروان سایر ادیان مانند
دروزیها و یزیدیان میباشد. البته تعداد بسیار اندکی یهودی در سوریه زندگی میکند.
آنچه سوریه را از نظر جمعیتشناسی دینی متمایز میکند تمرکز گروههای دینی در مناطق مختلف جغرافیاییاست به عنوان مثال مسیحیان این کشور عمدتا
در دمشق، حلب و شهرکهایی در لاذقیه، حمص و درعا و همچنین در حسکه در شمال شرق آن کشور ساکن میباشند در حالی که بیش از ۹۰ ٪ علویها در
استانهای لاذقیه و طرطوس زندگی میکنند. بیش از ۸۰ ٪ از ساکنان مناطق روستایی استان لاذقیه را علویان تشکیل میدهند. سهم دروزیها از ساکنین
منطقه جبل العرب در استان سویداء بیش از ۹۰ ٪ است. دروزیها اکثریت مطلق را در ۱۲۰ روستای این استان در اختیار دارند. شیعیان جعفری در منطقهای
بین حمص و حلب متمرکز شدهاند و ۱۵ ٪ ساکنان استان حماه را تشکیل میدهند. اسماعیلیها نیز در منطقه السلمیه در استان حماه سکنی گزیدهاند، البته
بیش از ۱۰۰۰۰ اسماعیلی نیز در استان لاذقیه زندگی میکنند. سایر شیعیان سوریه نیز در شهر حلب ساکن هستند.
٪ از نگاه جمعیت شناسی میتوان مردم سوریه را از نقطه نظر نژادی به دو دسته اصلی تقسیم بندی کرد. حدود ۹۰ ٪ مردم سوریه از اعراب هستند و ۱۰
سوریه 12
باقیمانده از کردها، چرکسها و ارامنه میباشند.
اهل تسنن
سنیها برزرگترین گروه دینی سوریه به شمار میروند زیرا حدود ۷۴ ٪ جمعیت سوریه را تشکیل میدهند.
مذهب سنی مذهب رسمی کشور سوریه به شمار میرود. سنیها در مشاغل و مناصب مختلف فعالیت داشته و در سراسر سوریه پراکندهاند. اهل تسنن تنها
در سه استان سوریه در اکثریت نیستند زیرا اکثریت جمعیتی در استانهای لاذقیه و طرطوس در اختیار علویان قرار دارد. در استان سویداء نیز استثنائا
دروزیها اکثریت مطلق را دارند.
سنیها در استان حسکه نیز اکثریت به شمار میروند لیکن در این استان کردهای سنی بیش از اعراب سنی هستند.
علویان، شیعیان و اسماعیلیان
حدود ۱۳ ٪ از مردم سوریه از علویان، شیعیان و اسماعیلیان میباشند.
اکثر علویان، شیعیان و اسماعیلیان در استانهای لاذقیه و طرطوس زندگی میکنند.
در بین چهارده استان سوریه تنها در این دو استان، علویان در اکثریت هستند.
مسیحیان
کلیسای حضرت مریم - صیدنایا
جامعه مسیحیان سوریه
[56]حدود ۱۰ ٪ جمعیت سوریه را مسیحیان تشکیل میدهند.
یکی از بزرگترین جوامع مسیحی در منطقه خاورمیانه و یکی از قدیمیترین جوامع
[57]مُنسجم مسیحی از لحاظ تاریخی در سراسر دنیاست.
اکثریت جامعه مسیحیان سوریه از باورمندان به کلیسای ارتدوکس شرقی محسوب
[58]میشوند.
سوریه 13
دین در سوریه
۷۴ اهل تسنن ٪
۱۳ شیعیان، علویان، اسماعیلیان ٪
۱۰ مسیحیان ٪
۳ دروز، یزیدیان ٪
سراسرنمای حیاط مسجد اموی
جاذبههای گردشگری
[59]بقایای شهر تاریخی پالمیرا:این شهر از زمان روم باستان باقیمانده و این شهر در بیابان واقع شدهاست و اصلیترین جاذبه توریستی سوریه به شمار میآید.
شهر معلولا: این شهر تنها تجمع بشری موجود در جهان است که به زیان آرامی تکلم میکنند.
آپامئا: شهر قدیمی روم باستان که خانه حدود نیم میلیون نفر بودهاست و در قرن دوازدهم بر اثر یک زمین لرزه این شهر خراب میشود اما هنوز بقایای این
شهر با خیابانهای طویل آن باعث فخر است.
این قلعه جنگی از زمان روم باستان باقیمانده و هنوز تخریب نشدهاست. :Crac des Chevaliers
سیاست
کشور سوریه دارای بافتی از اقلیتهای شیعهمذهب علوی و مسیحی و اکثریتی سنیمذهب است. در تاریخ سوریه کشمکش و کشتارهای فرقهای دیرینهای
خاندان اسد از اقلیت علوی سوریه هستند. علویها، بالاترین سمتها را در دولت و سرویسهای امنیتی و نظامی سوریه در اختیار
[60]وجود داشته است.
[61]داشتهاند.
نیروهای نظامی و امنیتی
نیروهای مسلح سوریه از چهار واحد نیروهای زمینی، نیروی هوایی، نیروی دریایی و نیروی دفاع هوایی تشکیل میشود.
و سلاحهای کشتار جمعی از جمله مقادیر قابل توجهی از گاز خردل و سارین « زرادخانه شیمیایی » که حکومت سوریه دارای
[62]
باور عمومی بر این است
[63]است.
[64]اطلاعات نیروی هوایی، مخوفترین سرویس امنیتی در کشور سوریه است.
جنگ داخلی سوریه
نوشتار اصلی: جنگ داخلی سوریه
در سال ۲۰۱۱ با بالا گرفتن اعتراضات مردمی در جهان عرب، تظاهرات هایی نیز در شهرهای مختلف سوریه نظیر حمات، جبله، دمشق، لاذقیه، درعا و حمص
به وقوع پیوست که با سرکوب ارتش سوریه مواجه شد. تظاهراتهای پراکندهای در شهرهای دیگر سوریه نیز بوقوع پیوست که در سه شهر حمص، درعا و
حماه شدیدتر بود. بشار اسد در ابتدا در مورد این اعتراضات در رسانههای سوریه نظری نمیداد. اما پس از آن که سرکوب ها توسط ارتش بالا گرفت و هم
چنین در برخی شهرها بخصوص در شهر حمص قیام مسلحانه توسط ارتش آزاد سوریه علیه حکومت وی رخ داد، به مصاحبه با رسانههای دولتی سوریه
پرداخت و علت این اعتراضات در سوریه را اسرائیل دانست، او اعلام کرد که با اقتدار در برابر این توطئهها میایستد. اتحادیه عرب پس از خیزش سوریه
سوریه 14
[65]۲۰۱۱ و کشته شدن هزاران معترض سوری توسط دولت بشار اسد، عضویت سوریه در اتحادیه عرب به حالت تعلیق درآورد. -۲۰۱۲
تحریمها
در تاریخ ۲۳ مه ۲۰۱۱ میلادی، وزیران خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا، بشار اسد و ۹ شخصیت ارشد حکومت سوریه را به فهرست افراد تحریمی این
کشور افزودند. اتحادیه اروپا حدود دو هفته پیش در مورد بلوکهکردن داراییها و ممنوعیت سفر ۱۳ مقام عالیرتبه سوری از جمله بشار اسد، که متهم به
[67][66]دستداشتن در کشتار و سرکوب معترضان سوری هستند، توافق کرده بودند.
منابع
params=33_30_N_36_18_E_type:country&language=fa&http://tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87 [1]
params=2_20_N_1_40_E_type:country&language=fa&http://tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87 [2]
(pageid=116&func=viewpage&http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects) 3] مرزهای جغرافیایی جمهموری عربی سوریه ]
(https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html) CIA - The World Factbook - Syria [4]
بیبیسی فارسی ،(http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2013/01/130129_an_syria_iran.shtml) نگاه نهادهای ایرانی به بحران سوریه ؛« فتنه شام » [5]
(newlang=ara&subid=119&func=listpages&http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects) 6] اطلاعات عمومی درباره سوریه ]
(http://www.syriaatlas.com/the-news/48-syria-info.html) 7] معلومات عامة عن سوریا ]
(http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/3580.htm) Syria [8]
http://thawra.alwehda.gov.sy/_archive.asp?FileName=59799630720100502223638][9]
(keys=.²U...U.U. + .¯U..§U.&http://fa.parsiteb.com/news.php?nid= 10 ] زیتون ( 9205 ]
(http://www.discover-syria.com/bank/ 11 ] حضارة ایبلا (تل مردیخ) ( 3225 ]
(http://www.syriagate.com/Syria/about/cities/Idlib/ebla-cm.htm) Syria Gate - Ebla by: Carol Miller [12]
(http://www.atlastours.net/syria/ebla.html) Ebla, Syria [13]
(http://www.discover-syria.com/bank/ 14 ] مملکة ماری - اکتشف سوریة ( 5979 ]
(http://www.travelingtales.com/salloum/syria/index.html) Mari -Where History Began Before History [15]
(http://www.atlastours.net/syria/mari.html) Mari, Syria [16]
(http://albailassan.com/vb/t43075.html) 17 ] حضارة مملکة اوغاریت ]
أوغاریت) pageid=35&func=viewpage&http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects) 18 ] والأبجدیة السوریة ]
(http://www.amarna.org) Accredited Adoption Agency Amarna [19]
(pageid=37&func=viewpage&http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects) 20 ] تاریخ سوری حضور ایران ]
السوریون) pageid=40&func=viewpage&http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects) 21 ] امپراطوران روم ]
(pageid=38&func=viewpage&http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects) 22 ] تاریخ اشغال سوریه توسط رومیان ]
(pageid=62&func=viewpage&http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects) 23 ] فتح شام ]
(http://www.discover-syria.com/bank/ 24 ] سوریه در سایه حکومت اموی ( 107 ]
(http://www.discover-syria.com/bank/ 25 ] دوران عباسی ( 108 ]
(pageid=69&func=viewpage&http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects) 26 ] تاریخ سوریه در دوران عباسی ]
(pageid=73&func=viewpage&http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects) 27 ] ایوبیان در سوریه ]
(pageid=75&func=viewpage&http://www.syriatourism.org/index.php?module=subjects) 28 ] تاریخ ممالیک در سوریه ]
(http://countrystudies.us/syria/7.htm) Syria - Ottoman Empire [29]
,Syria Ottoman Empire - Flags, Maps, Economy, Geography, Climate, Natural Resources, Current Issues, International Agreements [30]
(http://www.workmall.com/wfb2001/syria/syria_history_ottoman_empire.html) Population, Social Statistics, Political System
(http://www.mongabay.com/history/syria/syria-ottoman_empire.html) Syria-Ottoman Empire [31]
[32] http://rs6.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+sy001[63)2]
(۱۹۴۶ - ۱۹۲۰) Présentation de quelques timbres et lettres: La Syrie - sous mandat français [33]
(http://timbresetlettres.blogspot.com/2008/05/la-syrie-sous-mandat-franais-1920-1946.html)
Une tutelle coloniale: le mandat français en Syrie et au Liban, de Robert de Caix & Gérard D.Khoury - France Culture [34]
(http://www.franceculture.com/oeuvre-une-tutelle-coloniale-le-mandat-fran.§ais-en-syrie-et-au-liban-de-robert-de-caix-g.©rard-d-khou)
(http://countrystudies.us/syria/9.htm) Syria - The French Mandate [35]
[36] http://www.jstor.org/pss/16243[376]
(http://www.damascus-online.com/history/brief.htm) A brief history of Syria [37]
[38] http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/IMG/pdf/III_-_Protmand_modifie_mandat.p[d3f8]
[39] http://maaber.50megs.com/issue_august03/lookout2f.ht[m39]
40 ] العطری: درآمدهای نفتی در تعیین بودجه بی تأثیر گشته و بودجه کشور از سیستم مالیاتی تأمین خواهد شد ]
ناجی) ar=61833192&id=520700336bb148079f190e35dee22997&http://www.aksalser.com/?page=view_news)
(http://www.dse.sy/user/?page=about_market) 41 ] بورس اوراق بهادار دمشق ]
بیبیسی فارسی ،(http://www.bbc.co.uk/persian/world/2013/01/130124_u14_jordan_crisis_critical.shtml) 42 ] وضعیت پناهجویان سوریه بحرانیست ]
(http://www.syrian-agriculture.org/site_ar/syriamap/index.htm) 43 ] الجمهوریة العربیة السوریة ]
(http://www.cotton.org/econ/cropinfo/cropdata/rankings.cfm) National Cotton Council of America [44]
(http://www.rtarabic.com/news_all_biz/ 45 ] روسیا الیوم - سوریا تبدأ إنتاج النفط من حقل الکشمة بمحافظة دیر الزور ( 46372 ]
سوریه 15
۴٫۶ ar=79971750&id=f0a9c92823ff661168c10e0052c80d64&http://www.aksalser.com/?page=view_news [46]
(articleId=31708&http://dp-news.com/pages/detail.aspx?l= 47 ] افزایش استخراج گاز طبیعی در سوریه ( 1 ]
(http://www.syria-news.com/readnews.php?sy_seq= 48 ] اکتشاف نفت سبک در لاذقیه ( 49921 ]
(subid=9&req=listpagesext&file=index&name=Subjects&http://www.syrianindustry.org/modules.php?op=modload) 49 ] وزارت صنایع سوریه ]
(http://www.ebtekarnews.com/Ebtekar/News.aspx?NID= 50 ] افتتاح کارخانه سیامکو ایران خودرو در سوریه ( 47983 ]
(©http://wikimapia.org/1567843/ar/.§U..±.§U U..³.) http://wikimapia.org 51 ] الراموسة ]
(http://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL?cid=GPD_1) The World Bank [52]
(http://www.whn.org/content/Syria.htm) 53 ] اقوام در سوریه ]
(http://www.syria-news.com/readnews.php?sy_seq= 54 ] وزیر مهاجرت سوریه ( 73241 ]
(https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html) CIA - The World Factbook [55]
A Wary Easter Weekend for Christians in Syria [56]
The New York Times ,(r=0_&http://www.nytimes.com/2013/03/31/world/middleeast/wary-easter-weekend-for-syrian-christians.html?ref=world)
A Wary Easter Weekend for Christians in Syria [57]
The New York Times ,(r=0_&http://www.nytimes.com/2013/03/31/world/middleeast/wary-easter-weekend-for-syrian-christians.html?ref=world)
A Wary Easter Weekend for Christians in Syria [58]
The New York Times ,(r=0_&http://www.nytimes.com/2013/03/31/world/middleeast/wary-easter-weekend-for-syrian-christians.html?ref=world)
(http://www.pptourism.com/world/Syria.htm) 59 ] راهنمای سفر به سوریه ]
بیبیسی فارسی ،(http://www.bbc.co.uk/persian/world/2013/02/130209_u14_maliki_asad.shtml) 60 ] مالکی: به اوباما گفتم اسد بیشتر از دو سال میماند ]
بیبیسی ،(http://www.bbc.co.uk/persian/world/2012/12/121210_l31_lebanon_syria_tension.shtml) 61 ] درگیری هواداران و مخالفان بشار اسد در لبنان ۶ کشته بر جای گذاشت ]
فارسی
Israel Says It Has Proof That Syria Has Used Chemical Weapons [62]
The New York Times ,(http://www.nytimes.com/2013/04/24/world/middleeast/israel-says-syria-has-used-chemical-weapons.html?ref=world)
بیبیسی فارسی ،(http://www.bbc.co.uk/persian/world/2013/04/130419_u02_kerry_syria.shtml) 63 ] کری خواهان هوشیاری در مورد سلاحهای شیمیایی سوریه ]
بیبیسی فارسی ،(http://www.bbc.co.uk/persian/world/2012/12/121215_an_damascus_syria_report.shtml) 64 ] بحران سوریه؛ زندگی در دمشق جنگزده ]
(http://www.voanews.com/persian/news/Syria_Daraa-2012-16-02-139439283.html) 65 ] حمله نیروهای دولتی سوریه به درعا | خبرها | فارسی ]
دویچهوله فارسی ،(http://www.dw-world.de/dw/article/0,,15100215,00.html) 66 ] ممنوعیت سفر بشار اسد به کشورهای اروپایی ]
بیبیسی فارسی ،(http://www.bbc.co.uk/persian/rolling_news/2011/05/110523_u02_rln_syria_eu.shtml) 67 ] انتقاد سوریه از تحریمهای اتحادیه اروپا ]
• نوشتار: اماکن سیاحتی و زیارتی دمشق، نوشته: اصغر قائدان. همچنین ارائه شده در وبگاه غدیر
• دکتر: شامی، یحیی، (موسوعة المدن العربیة والاسلامیة) ، دارالفکر العربی، بیروت، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی به (عربی).
• د. الیاس، جبرائیل، الجبور، :(المحافظات السوریة)، اصدار الهیئة العامة للبدیات والمدن، عام ۲۰۰۷ للمیلاد.
• لبیب، عبدالساتر، (قِصَة الحَضَاراة) ، دارالمشرق، بیروت، چاپ سال ۱۹۹۰ میلادی.
منابع مقالهها و مشارکتها 16
منابع مقالهها و مشارکتها
,A.LAVASANI, Ab2llah, Ahura21, Ali ringo, Aminjava, Aminnaz, Amir200xven, Arash and arash, Arfarshchi : همکاران http://fa.wikipedia.org/w/index.php?oldid= سوریه منبع: 11292417
,Ariobarzan, Armenmosave, Atalay, Ayat karimi65, Bairam, Behaafarid, Bkouhi, Diyako, Elessar, Elph, Farzaaaad2000, Farzadinjast, Gire 3pich2005, Gnosis, God's spirit, H.b.sh, Hasanmahro
Hesamsafa, Hoseyn 1, Iriq8yw, Jlkmhgjkhdj, Kalpase, KhabarNegar, Ladsgroup, Leosan, Meisam, Mnx 2012, Mohsen.1987, Navid rabiee, Nersy, Omid, Pouyakhani, Qoqnous, Saforrest, Sahand
آرش, آرمان, ایلیا ,Ace, Sajad, Samak, Sanchooli, Shervinafshar, Shovalie1, Singash, Sir blue, Smrm1367, Sonia Sevilla, Universety of tehran, Vj adriano, Vrs, World Cup 2010, Xebat, Zandweb
2010 , تیراژه, دانیل, ربوسام, سپیدوند, ظهیری, قاصدک بهار, ليپسكينگ, ماني, محمدعلی بختیاری, محمديان, نوژن, همان, پرواز نقره ای, 121 ویرایشهای ناشناس
منابع تصویر، مجوزها و مشارکتها
Tonyjeff, based on national symbol, with the help : همکاران Public Domain : مجوز Coat_of_arms_of_Syria.svg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع File:Coat_of_arms_of_Syria.svg
.of AnonMoos
see below : همکاران Public Domain : مجوز Flag_of_Syria.svg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع File:Flag of Syria.svg
TUBS : همکاران Creative Commons Attribution-Sharealike مجوز: 3.0 Syria_in_its_region_(claimed).svg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع File:Syria in its region (claimed).svg
,G.dallorto, GeorgHH, Longbow4u, SkiDragon : همکاران Copyrighted free use : مجوز Syria_bosra_theater.jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع Syria bosra theater.jpg: پرونده
ویرایشهای ناشناس Timeshifter, 1
همکاران: محمديان Public Domain : مجوز Demashq.3.jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع Demashq.3.jpg: پرونده
ویرایشهای ناشناس Babur, Mattes, Sumerophile, همکاران: 1 GNU Free Documentation License : مجوز Ebla_ziggurat.jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع Ebla ziggurat.jpg: پرونده
Bontenbal, Heretiq : همکاران Creative Commons Attribution-Sharealike مجوز: 2.5 MariZiggurat.jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع MariZiggurat.jpg: پرونده
User:Schreiber : همکاران Public Domain : مجوز Ugaritic7-kha-dhal-zu-thanna.PNG: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع Ugaritic7-kha-dhal-zu-thanna.PNG: پرونده
همکاران: Creative Commons Attribution-Sharealike مجوز: 3.0 Umayyad_Mosque_-_interior(js).jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع Umayyad Mosque - interior(js).jpg: پرونده
Jerzy Strzelecki
,JMCC1, Longbow4u, Mindmatrix : همکاران GNU Free Documentation License : مجوز PalmyraCloseup.JPG: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع PalmyraCloseup.JPG: پرونده
Olivier, Saperaud
,Longbow4u, Quasipalm : همکاران GNU Free Documentation License : مجوز PalmyraPanoramaZoom.jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع PalmyraPanoramaZoom.jpg: پرونده
Saperaud, Simisa, Takeaway
User:Erasoft همکاران: 24 Public Domain : مجوز Magnify-clip.png: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع Magnify-clip.png: پرونده
Original uploader was Zeledi at : همکاران GNU Free Documentation License : مجوز ArRaqqahEuphrates.jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع ArRaqqahEuphrates.jpg: پرونده
en.wikipedia
Original uploader was Effib at he.wikipedia : همکاران GNU Free Documentation License : مجوز Yarmooch.jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع Yarmooch.jpg: پرونده
NASA : همکاران Public Domain : مجوز Tabaqah_assad.jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع Tabaqah assad.jpg: پرونده
همکاران: Creative Commons Attribution-Sharealike مجوز: 3.0 SYP_obverse.jpg_ پرونده: 50 =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع SYP_obverse.jpg_ پرونده: 50
Side=f&http://www.banknotes.it/Ricerca_03.asp?ID=1867
Bank of Syria. Original uploader was Yuber at en.wikipedia : همکاران Public Domain : مجوز Philipnote.jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع Philipnote.jpg: پرونده
همکاران: Creative Commons Attribution-Sharealike مجوز: 3.0 SYP_obverse.jpg_ پرونده: 200 =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع SYP_obverse.jpg_ پرونده: 200
Side=f&http://www.banknotes.it/Ricerca_03.asp?ID=2649
Original uploader was Zozo2kx at en.wikipedia : همکاران Public Domain : مجوز SYP_obverse.jpg_ پرونده: 500 =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع SYP_obverse.jpg_ پرونده: 500
Original uploader was Zozo2kx at en.wikipedia : همکاران Public Domain : مجوز SYP_obverse.jpg_ پرونده: 1000 =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع SYP_obverse.jpg_ پرونده: 1000
Taras Kalapun : همکاران Creative Commons Attribution مجوز: 2.0 Lattakia_beach_(335105386).jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع Lattakia beach (335105386).jpg: پرونده
from Homs, Syria
Rarelibra : همکاران Public Domain : مجوز Syria_districts.png: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع File:Syria_districts.png
ویرایشهای ناشناس Electionworld, G.dallorto, Khoikhoi, همکاران: 1 Public Domain : مجوز Syria_pop.jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع Syria pop.jpg: پرونده
Directorate of Intelligence, US CIA : همکاران Public Domain : مجوز Wfbcover.jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع Wfbcover.jpg: پرونده
,Aziz1005, High Contrast, Soman : همکاران Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported : مجوز Syria283.jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع Syria283.jpg: پرونده
Testus
همکاران: Creative Commons Attribution-Sharealike مجوز: 3.0 Umayyad_Mosquee_panoramic.jpg: پرونده =http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title : منبع Umayyad Mosquee panoramic.jpg: پرونده
Theklan
اجازهنامه
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0
/creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0
 

یکی از بهترین گزارش سفر عتبات از دیدگاه مدرس (باقری)

سفرعتبات عالیات عراق
مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت استان تهران
 
موضوع:معرفی مراحل و اقدامات سفر عتبات عالیات عراق
استاد راهنما:جناب آقای بـــاقـری
تهیه وتنظیم:محسن قدیانی
ارائه:آذر1392
 
عنوان تحقیق:
سفرعتبات عالیات عراق
 
مرکز آموزش علمی کاربردی حج و زیارت استان تهران
 
موضوع:
معرفی مراحل و اقدامات سفر عتبات عالیات عراق
 
استاد راهنما:
جناب آقای استاد بـاقری
 
تهیه وتنظیم:
محسن قدیانی
 
ارائه:آذر 1392
 
 
 
 
 
تقدیر و تشکر
مراتب سپاس وقدرانی خویش را از استاد محترم جناب آقای باقری به دلیل هدایت و راهنمایی و نیز فراهم نمودن زمینه ورود به عرصه نگارش این تحقیق  اعلام می دارم .
امید است پروردگار متعال به واسطه چنین عمل خیری در دفتر زرین عمر گرانمایه ایشان پاداش شایسته ای عطا فرماید.
 
 
 
 
 
     تقدیم به
سرور  و سالار شهیدان
حضرت ابا عبدا... الحسین (علیه السلام)
شهدای کربلا
و ائمه معصومین (علیهم السلام)
عتبات عالیات عراق
 
 
فهرست مطالب
عنوان
صفحه
پیشگفتار
9
چارچوب تحقیق
10
روش جمع آوری اطلاعات
11
فصل اول (بیان مسئله)
12
بیان مسئله
13
اهمیت و ضرورت تحقیق
13
اهداف تحقیق
13
روش اجرا
13
فصل دوم (اقدامات قبل از سفر)
14
اقدامات مدیر راهنما قبل از سفر
15
فصل سوم(آغاز سفر)
16
سفر هوایی
17
سفرزمینی
18
فصل چهارم (نجف اشرف)
19
روز اول
20
صندوق- ضریح –گنبد
20
مناره- صحن – ایوان ها – درهای صحن
21
روز دوم
22
مسجدهای نجف
22
مقبره عالمان و بزرگان دین
23
قبرستان وادی السلام
26
مرقد و مقام انبیاء و اولیای الهی
26
مسجد حنانه – مرقد کمیل ابن زیاد – مسجد سهله
27
روز سوم
28
مسجد کوفه – درهای مسجد –مقام های مسجد کوفه
28
 
 
عنوان
صفحه
مسلم ابن عقیل – هانی ابن عروه – مختار ابن ابی عبید ثقفی
29
خانه امام علی(ع) – دارالاماره – میثم تمار
29
سایر مساجد کوفه
30
فصل پنجم (کربلا)
31
روز چهارم
32
طفلان مسلم
32
موقعیت جغرافیایی کربلا
32
کربلا در آینه تاریخ و نام های این منطقه
32
تاریخ ساختمان حرم مطهر
33
آثار و اماکن حرم مطهر
34
رواق ها و شبستانهای حرم مطهر
34
قتلگاه
35
مرقد ابراهیم مجاب
35
قبر و ضریح حبیب ابن مظاهر
35
ایوان های حرم مطهر
35
درهای صحن
35
بارگاه و مرقد حضرت ابوالفضل العباس(ع) و ضریح مطهر
36
درهای صحن
37
روز پنجم
37
محل قطع دستان حضرت ابوالفضل(ع)
37
تل زینبیه – خیمه گاه
37
مقام امام صادق(ع) – مقام حضرت مهدی (عج)
38
موزه
38
روزششم
38
حرابن یزید ریاحی  - عون ابن عبداله
38
فصل ششم (سامرا و کاظمین)
39
روز هفتم
40
 
 
عنوان
صفحه
موقعیت جغرافیایی و تاریخی عراق
40
موقعیت جغرافیایی و تاریخی سامرا
41
مزار نرجس خاتون – حکیمه خاتون –حدیثه ام العسگری
41
حسین – ابو عبداله جعفر بن علی – سمانه بنت علی
42
سرداب غیبت
42
آستان سید محمد
42
مدائن – موقعیت جغرافیایی و تاریخی
43
ایوان کسری – سلمان فارسی –حذیفه بن الیمان
43
موقعیت جغرافیایی و تاریخی کاظمین و بغداد
44
صحن – رواق ها
44
درهای رواق ها
45
قبور علما در کاظمین و بغداد
45
مسجدهای شهر کاظمین - مسجد براثا
46
پایان سفر
47
فصل هفتم(نکات کاربردی)
48
موقعیت جغرافیایی درمانگاههای مرکز پزشکی حج و زیارت در عراق
49
نکات کاربردی برای مدیران راهنما
49
پاسخ به فرضیه بروز مشکلات احتمالی و اقدامات مدیر راهنما
50
گم شدن زائر، بیماری زائر، فوت زائر
50
بازگشت انفرادی و اضطراری زائر به ایران
51
یافته های پژوهش
52
کاربرد پژوهش
52
فهرست منابع
53
CD
54
 
 
 
پیشگفتار:
پیامبر(صل ا...) می فرمایند:
من دو چیز را نزد شما به امانت می سپارم که آن دو قرآن و اهل بیت( علیهم السلام )می باشند هرکس به آن دو تمسک و توسل جوید گمراه نخواهد شد.
یکی از آموزه های دین مبین اسلام و مکتب شیعی همواره توسل به ائمه اطهار(علیهم السلام)  و پیروی از ایشان بوده است و زیارت این معصومین به عنوان یک مهم برای شیعیان از اهمیت قابل توجهی برخوردار می باشد.  
 سیل خروشان مردم ایران نیز همچون سایر شیعیان و محبان اهل بیت(علیهم السلام)  در طول سالیان متوالی به سوی زیارتگاههای ائمه معصومین(علیهم السلام)  سرازیر بوده است.
از این رو سازمان حج و زیارت که متولی این امر در ایران است اقداماتی را در این راستا جهت رفاه زائرین و تأمین امنیت این عزیزان انجام می دهد که در این نوشتار اقدامات قبل از سفر ،حین سفر و مراحل پایانی سفر را شرح داده شده است .
امید است این تحقیق بتواند سهمی در انعکاس اقدامات و اطلاع رسانی از مراحل انجام سفر زیارتی عتبات عالیات عراق را برای مخاطبان فراهم سازد.  
این تحقیق پس از پیشگفتار، شامل هفت فصل ذیل می باشد:
فصل اول : طرح مسئله -  فصل دوم : مراحل قبل ازسفر-   فصل سوم :آغازسفر، خروج از مرز تا استقرار در هتل نجف اشرف-  فصل چهارم :  نجف اشرف -  فصل پنجم : کربلا-               فصل ششم: سامرا وکاظمین و فصل هفتم: نکات کاربردی
 یادآور می شود تمامی اماکن ذکرشده در تحقیق با رویکرد معرفی موقعیت جغرافیایی جهت سهولت کار مدیران راهنما عنوان شده است.
 
 
 
 
چارچوب کلی تحقیق
موضوع:
- معرفی اقدامات قبل و حین سفر زیارتی عتبات عالیات عراق و مطالبی که مدیر راهنما باید بداند و به زائران انتقال دهد.
اهداف:
-انعکاس و اطلاع رسانی خدمات ارائه شده توسط سازمان حج و زیارت و شرکت شمسا به زائرین عتبات عالیات
-آگاه سازی کارگزاران جدید الورود از مراحل و اقدامات ارائه خدمات به زائرین عتبات عالیات
سؤالات تحقیق:
-مدیرراهنمای کاروان عتبات عالیات قبل، حین و پایان سفر باید چه اقداماتی برای زائرین انجام دهد؟
-حدود وظایف و اختیارات مدیر راهنما تا چه میزان می باشد؟
- شرکت ارائه دهنده خدمات به زائران در سفرعتبات عالیات کدام می باشد؟ و نحوه تعامل و همکاری مدیر راهنما با آن شرکت چگونه خواهد بود؟
-مهمترین اماکن متبرکه علاوه بر زیارتگاههای ائمه معصومین(ع) در نجف، کربلا، کاظمین و سامرا درکجا قرار دارند؟
فرضیات تحقیق جهت مطالعات میدانی:
-فرضیه اول :
عدم آشنایی مدیرراهنما به شرح وظایف که در این تحقیق اقدامات اساسی و مهم مدیر راهنما برای رفع عدم آشنایی عنوان شده است.
-فرضیه دوم:
-عدم آشنایی مدیر راهنما به سفر هوایی عتبات که اقدامات لازم جهت رفع عدم آشنایی وی در تحقیق گنجانده شده است.
-فرضیه سوم:
-عدم آشنایی مدیر راهنما به سفر زمینی عتبات که اقدامات لازم جهت رفع عدم آشنایی وی در تحقیق گنجانده شده است.
-فرضیه چهارم :
عدم آشنایی مدیر راهنما به موقعیت جغرافیایی اماکن متبرکه و زیارتگاهها که با ذکر موقعیت جغرافیایی و اهمیت این اماکن فرضیه احتمالی نیز پاسخ داده شده است.
-فرضیه پنجم:حوادث و اتفاقات پیش بینی نشده سفرکه درفصل هفتم به آن اشاره شده است.
 
 

روش جمع آوری اطلاعات:
-روش مطالعات میدانی(مصاحبه)
-روش کتابخانه ای
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

فصل اول :
طرح مسئله
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
-بیان مسئله:
جمهوری اسلامی ایران پس از جنگ تحمیلی از سال 1381 اقدام به اعزام محبین اهل بیت(علیهم السلام) به کشور عراق جهت زیارت عتبات عالیات می نماید.
بطوریکه همه ساله بیش ازیک میلیون نفر از طریق مرزهای زمینی و هوایی به کشور عراق اعزام می شوند.که مسئولیت اعزام و ارائه خدمات و نیز تأمین امنیت زائران در این سفر معنوی از مهمترین مسائل مورد توجه در برنامه ریزی های کلان سازمان حج و زیارت می باشد.
   به همین جهت در این تحقیق تلاش شده تا مهمترین اقدامات و خدمات ارائه شده در سفر عتبات عالیات عراق توسط مدیر راهنما که نماینده سازمان حج و زیارت و شرکت شمساء می باشد، شرح داده شود.
-اهمیت وضرورت تحقیق
-یکی از مهمترین ضرورت های تحقیق آشنایی و آگاه سازی و آموزش غیر مستقیم مدیران راهنمای جدید الورود از اقدامات قبل ،حین و پایان سفر عتبات عالیات می باشد.
-معرفی موقعیت های جغرافیایی اماکن متبرکه جهت سهولت در انجام سفر برای مدیران راهنمای جدید الورود.
-بازتاب و انعکاس چگونگی ارائه خدمات به زائرین عتبات عالیات عراق توسط مدیران راهنما برای عموم. 
-اهداف تحقیق
-انعکاس و اطلاع رسانی از خدمات ارائه شده توسط سازمان حج و زیارت و شرکت شمسا به زائرین عتبات عالیات.
-آگاه سازی کارگزاران جدید الورود از مراحل و اقدامات ارائه خدمات به زائرین عتبات عالیات.
-استفاده از تحقیق در جزوه آموزشی ویژه دوره های حج و زیارت.
-روش اجرا:
-روش اول:
مطالعات میدانی و مشاهده عینی و انجام مراحل توسط محقق در زمینه اقدامات و ارائه خدمات.
-روش دوم:
استفاده از کتب توسط محقق جهت شناخت و اهمیت اماکن متبرکه و معرفی دقیق موقعیت جغرافیایی این اماکن در عراق و مراجعه به سایت:www.hadj.ir.
 
 
 
 
 
 
 

فصل دوم :
مراحل قبل ازسفر 
 
 
 
  
 
اقدامات مدیر راهنما قبل از سفر
 
-حضور مدیر در آژانس و اخذ اطلاعات اولیه زائران و زمان سفر
-بررسی گذرنامه خویش از لحاظ اعتبار
-تحویل گرفتن مدارک از آژانس
-بررسی اعتبار، داشتن صفحات خالی و نیز سن همراهان درگذرنامه های زائرین
-ارائه مدارک به شرکت مرکزی کارگزاران استان
-تماس با زائران و اطلاع رسانی زمان جلسه عمومی و زمان سفر
-حضور در جلسه عمومی و به همراه داشتن علامت یا پرچم آژانس در جلسه به منظور آشنایی زائرین با مدیر راهنما و علامت دفتر زیارتی
-امضاء لیست حضور و غیاب مدیران راهنما در جلسه عمومی
-ارائه توضیحات اولیه به زائران در خصوص کلیت سفر درپایان جلسه عمومی  
-بررسی نحوه چینش زائرین در پلن ها و پیش بینی 2یا 3 مدل چیدمان
-تهیه لوح های تقدیر برای تمامی زائرین و عزیزانی که تاریخ تولدشان در ایام سفر می باشد.
-بررسی تاریخ تولد زائرانی که درمدت سفر سالروز تولدشان است
-تهیه ملزومات اعم از کیف گذرنامه،کفش برای زائران و باکس کمک های اولیه،پرچم و...
-دریافت مانیفست از شرکت مرکزی کارگزاران
-تهیه حداقل 17سری کپی از مانیفست اصلی
-تهیه کارت شناسایی و برچسب بار برای زائران
-انجام هماهنگی های لازم و زمان دقیق حرکت با شرکت شمسا
-تماس با زائرین و تعیین محل و زمان حضور زائران در فرودگاه و یا پایانه مسافربری
-تماس و هماهنگی با شرکت مسافربری(جوان سیر ایثار و...) و حتی المقدور دریافت شماره تلفن راننده و هماهنگی نهایی با ایشان
-دریافت بلیط هواپیما و انجام هماهنگی های لازم در این زمینه
-اطلاع رسانی به زائران جهت مراجعه به شعب بانک ملت برای دریافت حواله ارزی و پرداخت عوارض خروج از کشور(سفرهوایی)
- دریافت و چاپ فرمهای ارزشیابی و فهداک از سیستم دفتر زیارتی
 
 
 
 
 آغازسفرخروج از مرز تا استقرار در هتل نجف اشرف
الف) سفر هوایی
مرزهوایی فرودگاه امام خمینی(ره) – فرودگاه نجف اشرف
-حضور به موقع در فرودگاه و هدایت زائران جهت تحویل بار و عبور از گیت گذرنامه براساس شماره مانیفست و دریافت ارز.
-با توجه به اینکه در سفرهوایی فرصت آشنایی با زائرین و انتقال اطلاعات سفر بسیار محدود است و زائران در کمتر از 2ساعت وارد مرحله آغاز سفر می شوند شایسته است مدیر راهنما پس از انجام مراحل فوق و آرامش خاطر زائرین ایشان را در محلی مناسب جهت برگزاری جلسه توجیهی گردهم آورد و مطالب ذیل را به اطلاع ایشان برساند:
- معرفی خویش و اطمینان به زائران از اینکه مدیر تمام تلاش خود را برای آسایش و         بهره مندی معنوی زائرین در طول سفر انجام خواهد داد
-هدایت ذهن زائرین به سمت آغاز سفری معنوی و بهره مندی از الطاف الهی و زدودن زنگارهای احتمالی از فطرت پاک انسانی
-رعایت نظم براساس شماره مانیفست درمقاطع مرزی
-صبر و شکیبایی در برابر مشکلات احتمالی
- اطلاع رسانی موارد امنیتی سفر از جمله: عدم حمل مواد مخدر، آگاهی بخشی در خصوص عدم اعتماد به افراد غیر از کاروان خود(با فرض تکلم به زبان فارسی و ابراز شعیه گری)و عدم قبول هرگونه امانت از ایشان، عدم ورود به هرگونه نزاع و درگیری، توجه به وجود سرقت های گسترده درمسیر حرکت و داخل اماکن متبرکه، اطلاع از وجود دوربین های مدار بسته در تمامی هتل های عراق، لزوم رعایت پوشش مناسب، رعایت شئونات اسلامی و حجاب و لزوم تردد خوهران گرامی در معابر با چادر مشکی و تنها نگذاشتن کودکان و بیماران در اتاق.
 - اطلاع رسانی موارد بهداشتی سفر از جمله: رعایت بهداشت عمومی، استفاده از آب های بسته بندی شده، استفاده از ماسک و...
-هدایت زائرین جهت سوارشدن به هواپیما
-گرفتن گذرنامه زائرین و چیدن آن براساس شماره مانیفست از صفحه آخر که جای خالی دارد و روی هم قرار دادن آن و حضور قبل از زائرین در گیت گذرنامه فرودگاه نجف اشرف جهت سهولت در عبور زائران
- انجام مراحل  ممهور نمودن گذرنامه و تقسیم گذرنامه ها  براساس شماره مانیفست
-هماهنگی با نماینده شرکت حمل و نقل عربی جهت سوار شدن زائرین به اتوبوس
- شایسته است مدیر راهنما در بین راه و در مواقع مناسب اطلاعاتی راجع به تاریخچه شهر نجف و حرم مطهر ارائه نماید.
-ورود به شهر مقدس نجف و استقرار در هتل و تقسیم اتاق ها  
ب) سفر زمینی
در سفر زمینی کاروانها از چهار مرز به نامهای مهران، خسروی، چذابه و شلمچه وارد کشور عراق می شوند؛ زائران استان تهران از مرز مهران تردد نموده که فرض این تحقیق می باشد.
 
مرز زمینی مهران – مرز زمینی  ضرباطیه  عراق
-حضور به موقع درپایانه مسافری و هدایت زائران جهت سوارشدن به اتوبوس
-مدیر راهنما با توجه به وجود فرصت مناسب تا رسیدن به مرز مهران به تدریج اطلاعات و مواردی که در سفر هوایی ذکر شد به زائران انتقال می دهد.
-با توجه به شناخت و خواست زائرین در این فرصت پلان اتاق ها چیده شود
-طراحی و اجرای مسابقات در مراحل سفر
-استراحت مختصر، اقامه نماز ظهر و صرف ناهار در حوالی همدان(باتوجه به ساعت حرکت از مبداء)
-دریافت صبحانه روز بعد در همدان
-دریافت شام درکرمانشاه یا ایلام (صرف در محل و یا توزیع بین زائرین درحال حرکت) 
-تحویل خانه پیش بینی شده برای زائران در مهران جهت استراحت درشب و هدایت آنان به محل تعیین شده
-توزیع صبحانه دریافتی که روز قبل دریافت شده بین زائران
-هدایت زائرین به اتوبوس جهت حرکت به سوی مرز و قرار گرفتن در نوبت ورود
-انجام کارهای اداری خروج از مرز زمینی
-تحویل مانیفست به نماینده شرکت شمسا جهت کنترل
-پرداخت عوارض خروج از کشور و تحویل به پلیس گذرنامه
-هدایت زائرین جهت عبور از گیت گذرنامه با رعایت شماره مانیفست
-ورود به خاک عراق و حضور در مقابل گیت گذرنامه عراق براساس شماره مانیفست
-حضور در دفتر السیاحه و ممهور نمودن مانیفست اصلی (بسیار مهم)
-هماهنگی با نماینده شرکت حمل و نقل عراقی جهت سوار شدن زائرین به اتوبوس
-هماهنگی با مأمورین امنیتی جهت حرکت به سمت نجف اشرف
-استراحت مختصر،اقامه نماز ظهر و دریافت ناهار در سه راهی کوت
شایسته است مدیر راهنما در بین راه و در مواقع مناسب اطلاعاتی راجع به تاریخچه شهر نجف و حرم مطهر ارائه نماید.
-ورود به شهر مقدس نجف و تقسیم اتاق ها و استقرار درهتل
 
 
 

فصل چهارم :
نجف اشرف  
 
 
 نجف اشرف اولین مقصد زائران عتبات عالیات است.
روز اول:
پس از استقرار زائران در هتل، و آمادگی جهت حضور در بارگاه مولی الموحدین امیر المومنین حضرت علی (ع) مدیر راهنما، کاروان را به صورت دسته جمعی برای زیارت اول هدایت        می نماید و پس از اذن دخول و قرائت زیارتنامه توسط مداح یا روحانی کاروان و اقامه نماز مغرب و عشاء، توضیحاتی در خصوص موقعیت جغرافیایی حرم مطهر، آشنایی با رواق ها و اضلاع مختلف صحن شریف و درب های آن توسط مدیر راهنما  ارائه می گردد.
* صندوق
نخستين صندوقى كه روى قبر مبارك امام على(ع) قرار گرفت، كار داوود بن على، از بزرگان عباسى، در نيمه اول قرن دوم هجرى بود.
بعدها شاه اسماعيل صفوى صندوقى از ساج خاتم كارى شده و نفيس جاى آن نصب كرد و بالاخره در ابتداى عصر قاجار، صندوق بسيار زيبا و نفيس از جنس ساج روى مرقد مطهر استقرار يافت.
*ضريح
نخستين ضريحى كه برفراز صندوق ساخته شد، در سال 175 ق توسط هارون الرشيد و از جنس سنگ سفيد بود. اين ضريح در عصر عضد الدوله ديلمى بازسازى شد. بعدها، عباسيان ضريحى از جنس فولاد روى مرقد ساختند و سپس پادشاهان صفوى آن را با يك ضريح نقره اى عوض كردند. برچهار گوشه اين ضريح، چهار قبه مرصع از سوى سلطان حسين صفوى پيشكش شد. آقا محمد خان قاجار ضريحى از نقره ساخت و جایگزين ضريح قبلى كرد.
سرانجام آخرين ضريحى را كه اكنون بر مزار آن امام بزرگوار نصب است، سيف الدين طاهر رهبر اسماعيليان هند ساخت. بيش از ده هزار مثقال طلاى خالص و دو ميليون مثقال نقره در آن به كار رفته و اطراف آن با آيه هاى قرآن و احاديث امامان تزيين شده است.
*گنبد
براى نخستين بار در دوره علويان طبرستان، گنبدى برفراز بقعه و مزار امام على(ع) برپا شد.
ابوالهيجاء عبد اله بن حمدان، در 292 ق گنبد عظيم و مرتفعى ساخت ارتفاع گنبد تا نوك قوس 35، محيط آن 50 و قطر آن حدود 16 متر است و تعداد سيزده هزار آجر طلا در آن    به كار رفته است. در بالاترين قسمت آن سوره (فتح) «انا فتحنا لك فتحاً مبينا»، به خط محمد على اصفهانى، و پس از آن سوره جمعه نگاشته شده است. در قسمت ميانى گنبد سوره      «عم يتساءلون» و تعدادى از شعرهاى ابن ابى الحديد و در قسمت انتهايى سوره «هل اتى» نگاشته شده است. اين گنبد داراى دوازده پنجره است كه با كاشى هاى زيبا تزيين يافته.
 
*مناره
در اطراف گنبد مبارك و مطهر، دو مناره بسيار زيبا چشم را از چندين كيلومترى روشنى مى بخشد. يكى از مناره ها سمت جنوب و ديگرى در شمال مرقد قرار دارد. اين مناره ها ابتدا با كاشى تزئين و در دوران نادرشاه، به سال 1156 ق، تذهيب و طلاكارى شده است. روى مناره شمالى، مجاور قبر علامه حلى وجود چند بيت شعر فارسى نشان از معمارى ايرانى دارد مناره جنوبى، مجاور قبر مقدس اردبيلى است.
*صحن
صحن مرقد مطهر در زمان شاه عباس صفوى با طراحى هاى بديع و هندسى شيخ بهايى احداث شد. اين صحن چهارگوش دارد و حرم را چون نگينى در خود جاى داده و داراى حجره و اتاق هايى در دو طبقه است. ديوار پيرامون صحن هفده متر ارتفاع دارد كه به شكل مستطيل اطراف آن را فراگرفته است. طول ديوار از جنوب به شمال 77 و از شرق به غرب 72 متر است؛ که البته با احداث شبستان غدیر در غرب و صحن حضرت زهرا(س) دستخوش تغییر است.
*ايوان ها
ايوان طلا
ايوان طلا از زيباترين و با شكوه ترين ايوان هاى حرم است كه در پايين پاى مبارك و رو به مشرق واقع شده و روبروی آن باب السوق الكبير قرار دارد.
ايوان العلما
این ایوان که در شمال حرم مطهر قرار دارد و از آثار عصر آل بويه است، به دلیل وجود مزار تعدادی از علما و مراجع بزرگ دینی ایوان العلما نام گرفته است.
*درهاى صحن
باب الكبير:
 سمت شرق حرم واقع است و به عنوان درب اصلى مورد استفاده قرار مى گيرد و چون رو بروى سوق الكبير قرار دارد، باب الكبير نام گرفته است.
ـ باب شرقى:
كوچك تر  از باب الكبير است و در سمت شرق حرم مطهر قرار دارد. از آن جا به بازار          عبا فروشان يا بزازها راه دارد.
باب الطوسى:
در شمال مرقد مطهر واقع است و به دليل قرار گرفتن در خيابانى كه در نزديكى آن مسجد و آرامگاه شيخ طوسى (ف460 ق) است، باب طوسى نام دارد. گويند اين درب رو به سمت مشهد مقدس است.
 
 باب القبلة:
 سبب اين نام گذارى آن است كه رو به سمت قبله دارد. اين درب بر ديوار جنوبى صحن واقع است.
باب سلطانى:
باب سلطانى را سلطان عبد العزيز عثمانى در(1279ق) ساخته است. آن را باب الفرج نيز مى گويند. اين درب در سمت غرب صحن است.
روزدوم:
برنامه صبح این روز که بعد از اقامه نماز صبح در حرم آغاز می شود، شامل بازدیدهایی از اماکن تاریخی و متبرکه و حضور بر مزار علمای بزرگ شیعی می باشد.
- مهمترین اطلاعاتی که می توان در این مقطع در اختیار زائران قرار داد عبارتند از:
*مسجدهاى نجف اشرف
1 ـ مسجد شيخ طوسى
اين مسجد که در شمال صحن شریف قرار دارد، ابتدا منزل مسكونى ابو جعفر محمد بن حسن طوسى (متوفی460 ق) بود. که به مسجد تبديل شد؛ مرقد شیخ در این مسجد قرار دارد و معمولا اموات در این محل تجهیز می شوند.
2 ـ مسجد هندى
این مسجد در ضلع شرقی حرم و از بزرگ ترين مساجد نجف است كه نمازگزاران بسيار زيادى دارد.
3 ـ مسجد شيخ مرتضى انصارى
این مسجد در محله «حويش» قرار دارد و سيد محمد كاظم يزدى، از عالمان عصر قاجار، و امام خمينى(رحمه ا...) از جمله كسانى بودند كه در مسجد شيخ مرتضى تدريس مى كرده اند.
4 ـ مسجد جواهری
اين مسجد در ضلع جنوبی حرم و ابتداء خیابان صافی صفا قرار داشته و مرقد شیخ محمد حسن صاحب جواهر در آن می باشد.
5 ـ مسجد عمران بن شاهين
از قديم ترين مساجد نجف است و در ورودى صحن، از سمت باب طوسى قرار دارد.
6 ـ مسجد الخضراء
این مسجد در شمال شرق صحن شریف جنب مرقد ایت الله خوئی واقع است و تا چندى پيش حوزه درس و بحث ایشان بوده و از ویژگیهای این مسجد داشتن دو درب یکی به داخل و دیگری به خارج صحن شریف است.
 
ديگر مسجدهاى معروف نجف عبارت است:
7 ـ مسجد آل كاشف الغطاء 8 ـ مسجد شیخ طریحی 9 ـ مسجد الرأس 10 ـ مسجد حيدرى.
*مقبره عالمان و بزرگان دين
1 ـ شيخ طوسى (385 ق ـ 460 ق)
مرقد ابو جعفر محمد بن حسن طوسى مؤسس و بنیانگزار حوزه علمیه نجف در «شارع الطوسى» كنار باب الطوسى و در فاصله حدود 100 متری حرم مطهر قرار دارد.
2 ـ علامه حلّى (647 ق ـ 726 ق)
حسن بن يوسف بن مطهر حلى، از عالمان بزرگ قرن هفتم هجرى، در حجره اى ميان ايوان طلاى صحن مرقد امام على(ع) به خاك سپرده شده است. هنگام ورود به داخل رواق مقدس، قبر او در سمت راست به چشم مى خورد.
3 ـ ابن طاووس (589 ـ 664ق)
رضى الدين على بن موسى مشهور به ابن طاووس، از عالمان و محدثان شيعى بود و تأليف مشهور اللهوف على قتلى الطفوف از اوست.
4 ـ مقدس اردبيلى (1249ق ـ 1350ق)
احمد بن محمد اردبيلى از عالمان قرن دهم هجرى است كه در 993 ق وفات يافت و در ايوان حرم امام على(ع) داخل اتاقى در كنار مناره جنوبى دفن شد. به هنگام ورود به داخل رواق، قبر مقدس اردبيلى در سمت چپ ديده مى شود.
5 ـ شيخ محمد حسن صاحب جواهر (ت1200ق)
محله عماره محل دفن يكى از بزرگ ترين و معروف ترين فقيهان شيعه معاصر، يعنى صاحب جواهر است كه اثر بزرگ فقهى جواهر الكلام از اوست.(جامع جواهر) 
6 ـ سيد محمدمهدى بحرالعلوم (1155 ق ـ 1212 ق)
آرامگاه سيد محمدمهدى طباطبايى، معروف به بحرالعلوم، و فرزندان او كنار آستان شيخ طوسى قرار دارد.  
7 ـ شيخ مرتضى انصارى (1214ق ـ 1281 ق)
شيخ مرتضى انصارى دزفولى مرجع بزرگ شيعه و شاگرد صاحب جواهر در (1281ق) در نجف از دنيا رفت و در دالان باب القبلة در سمت جنوبى صحن مطهر به خاك سپرده شد.
8 ـ ملا احمد نراقى (1185 ق ـ 1245 ق)
ملا احمد نراقى، از مراجع شيعه در ابتداى عصر قاجار و استاد شيخ مرتضى بود. ملا احمد را در صحن مطهر، نزديك ايوان بزرگى كه در ضلع شمالى حرم واقع است، كنار پدرش به خاك سپردند.
 
9 ـ ميرزاى شيرازى (1230 ق ـ 1312ق)
سيد محمد حسن فرزند ميرزا محمود، شاگرد شيخ مرتضى انصارى، مرجع تقليد شيعه و صاحب فتواى معروف تحريم تنباكو است. در مجاورت صحن مطهر امام على(ع) در مدرسه اى بيرون از صحن مطهر، قسمت شرقى باب طوسى دفن شد.
10 ـ ميرزا حسين نورى (1254 ق ـ 1320 ق)
وى از شاگردان ميرزاى شيرازى و شيخ مرتضى انصارى و صاحب تأليف معروف          «مستدرك الوسايل است» كه در(1320 ق) وفات يافت.مرقد او در صحن امام، در سومين ايوان شرقى باب القبله واقع است.
11 ـ سيد اسدالله شفتى (ف1265ق)
فرزند محمد باقر شفتى و از عالمان بزرگ اصفهان و شاگرد صاحب جواهر است كه در 1290 ق به هنگام سفر به عتبات، در«كرند» از دنيا رفت. بدن او را به نجف انتقال دادند و در صحن امام، در اولين مقبره شرقى باب القبله به خاك سپردند.
12 ـ شيخ عباس قمى (ف1359)
شيخ عباس محدث قمى، صاحب كتاب هاى مشهور مفاتيح الجنان و منتهى الآمال و از شاگردان ميرزا حسين نورى است. وفات او در (1359ق) اتفاق افتاد و در صحن مطهر امام، در سومين ايوان شرقى باب القبله، كنار ميرزا حسين نورى دفن شد.
13 ـ علامه نائينى (ف 1355ق)
ميرزا محمد حسين نائينى در (1355ق) در نجف وفات يافت و در صحن، در پنجمين مقبره جنوبى درب بازار، به خاك سپرده شد. وى عالم و مرجع شيعه و شاگرد ميرزاى شيرازى بود و در جريان انقلاب مشروطيت از انديشمندان و متفكران سياسى معاصر به شمار مى رفت.
14 ـ سيد ابوالحسن اصفهانى (1284 ق ـ 1365 ق)
سيد ابوالحسن اصفهانى از مراجع بزرگ شيعه و از شاگردان سيد محمد باقر درچه اى و آخوند كاشى است. او در( 1365ق) فوت كرد و در درگاه ورودى دروازه شرقى صحن مطهر دفن شد.
15 ـ شيخ محمد حسين كمپانى (1296 ق ـ 1361 ق)
شيخ محمد حسين فرزند حاج محمد حسن اصفهانى، معروف به كمپانى، در 1361ق از دنيا رفت و در ايوان حرم در اطاق كوچكى، بين مناره شمالى و مقبره علامه حلى، به خاك سپرده شد.
16 ـ شيخ جعفر تسترى (1230ق ـ 1303ق)
شيخ جعفر شوشترى يا تسترى در( 1302 ق) از دنيا رفت. مرقد وی، پشت ساختمان حرم در راهروى سرپوشيده، در اولين حجره سمت راست قرار دارد.
 
17 ـ آخوند خراسانى (1255ق ـ 1329ق)
شيخ محمد كاظم خراسانى مشهور به آخوند خراسانى عالم معاصر از شاگردان شيخ مرتضى انصارى و ميرزاى شيرازى است وى در( 1329ق) وفات يافت در راهروى ورودى صحن مطهر از سمت شرق در مقبره جنوبى آن به خاك سپرده شد.
18 ـ سيد محمد كاظم يزدى (1247ق ـ 1328ق)
سيد محمد كاظم طباطبايى، مشهور به يزدى، شاگرد ميرزاى شيرازى و صاحب كتاب معروف عروة الوثقى است. وفات او در (1337 ق) اتفاق افتاد و او را در صحن مطهر در مقبره بزرگى واقع در دومين ايوان غربى باب طوسى دفن كردند.
19 ـ شيخ محمّد جعفر كاشف الغطاء (ف1227ق)
در محله عِماره، قبر يكى از فقيهان و بزرگان عرصه علم و سياست، شيخ جعفر مشهور به كاشف الغطاء، قرار دارد كه يكى از شاگردان و مريدان او به نام شيخ اكبر اين مقبره را بنا كرد و خود نيز بعدها در همان جا دفن شد. «مدرسه المعتمد» مشهور به مدرسه «كاشف الغطاء» از بناهاى باقى مانده اوست.
20 ـ سيد ابوالقاسم خويى (1317 ق ـ 1413 ق)
قبر سيد ابوالقاسم خويى در صحن مطهر، ضلع شرقى، ورودى مسجد الخضراء واقع است. سيد ابوالقاسم خويى از عالمان و مراجع تقليد معاصر، شاگرد محمد حسين كمپانى و علامه نائينى بود.
21 ـ سيد مصطفى خمينى (شهادت1356 ش)
سيد مصطفى خمينى فرزند امام خمینی، در داخل اتاقى در كنار مناره شمالی در ايوان حرم مطهر دفن شده است.
*از ديگر عالمان دفن شده در نجف اشرف:
ـ سيد محمد باقر صدر كه در وادى السلام دفن است.
ـ فخر الدين طريحى، صاحب كتاب مجمع البحرين، لغت شناس و اديب معاصر كه در( 1075 ق) فوت كرد و در محله براق دفن شد.
ـ محمد مهدى قزوينى عالم معاصر (1300ق). قبر وى روبه روى مقبره شيخ محمد حسن صاحب جواهر است.
ـ مقداد بن عبدالله حلى، صاحب العرفان فى فقه القرآن، (741 ق).
ـ عبدالعال كركى، معروف به محقق ثانى و شهيد ثالث در عهد سلطان طهماسب اول صفوى.
ـ سيد اسماعيل بهبهانى تهرانى.
ـ ميرزا احمد مجتهد تبريزى، مقابل مقبره شيخ طوسى با گنبدى سبزرنگ.
ـ علامه محمد بن هلال صابى ملقب به غرس النعمه (664 هـ ق).
ـ جمال الدين محمد بن طاووس، برادر ابن طاووس مشهور (63 ق).
ـ عبدالكريم بن طاووس، برادر ابن طاووس (693 ق). او تأليفى در باب نجف با عنوان      «فرحة الغرى» دارد.
ـ مير محمد حسين، امام جمعه اصفهان در عصر قاجار.
ـ حاجى محمد مهدى، امام جمعه اصفهان در دوره قاجار.
ـ حاجى محمد ابراهيم قزوينى.
 ـ ملا محمد مهدى نراقى.
ـ شيخ احمد جزايرى، صاحب آيات الاحكام (1251 ق).
ـ ميرزا فتح الله حسينى ابوالمظفر (1206 ق).
ـ على نقى كمره اى فراهانى (1060 ق).
ـ عبدالرزاق كاشانى (1246 ق).
 
پس از این توضیحات مدیر به همراه زائران راهی وادی السلام می شوند.
 
*قبرستان وادى السلام
وادى السلام يكى از مكان هاى مقدس نجف است كه در آن هزاران نفر به خاك سپرده شده اند از جمله قبر تعدادى از پيامبران و بسيارى از سادات، صالحان و بزرگان دين نيز در آن است. اين قبرستان قديمى و تاريخى نجف اشرف در شمال شرقى شهر واقع است و بیش از بيست كيلومتر مربع مساحت دارد. قدمت آن به بيش از هزار سال مى رسد و بسيارى از قبرهاى آن داراى بقعه و گنبد است.
*مرقد و مقام انبیا واولیای الهی
1 ـ مرقد هود و صالح(عليهما السلام)
2 ـ مقام هاى امام مهدى(عج) و امام صادق(ع) و امام سجّاد(ع)
3 – مرقد آقا سید علی قاضی (کمی جلوتر از مقام هود و صالح سمت چپ)
 
  پس از آن زائران در اختیار خود بوده و مدیر محترم باید در جلسه مدیران راهنما شرکت نماید تا آخرین اطلاعات، اخبار و دستورالعملها و نیز شماره های ضروری را دریافت کند.
 
  برنامه بعد از ظهر روز دوم زیارت کمیل و بازدید از مسجد حنانه و انجام اعمال مسجد سهله است:
* مسجد حنانه
اين مسجد در بين راه نجف و كوفه، سمت شمال آن، واقع است. به هنگام حمل سرهاى مبارك شهيدان كربلا به كوفه، سر مقدس ابا عبدالله(ع) را بر زمين اين مسجد گذاشتند. گفته اند در اين هنگام صدايى شبيه به ناله بچه شترى (حنانه) كه مادرش را گم كرده باشد بلند شد. برخى نيز گويند قبل از آنكه امام على(ع) را دفن كنند چند لحظه جنازه شريف را دراين محل بر زمين گذاشتند و از زمين ناله و شيونى برخاست. از اين رو بعدها در آن مكان مسجدى ساختند كه آن را حنانه ناميدند.
در نزديكى مسجد فوق، مقبره «الثويه» واقع است كه بسيارى از ياران و صحابه امام على(ع) در آن جا دفن شده اند.(البته این مکان در برنامه زیارتی زائران قرار ندارد)
*مرقد کمیل ابن زیاد
کمی جلوتر از مسجد حنانه در محله ثویه به سمت کوفه که پیش می رویم مرقد کمیل ابن زیاد از یاران خاص و با وفای امام علی(ع) است که امام (ع) دعای خضر را به ایشان آموختند و این دعا به کمیل مشهور گشت؛وی توسط حجاج به شهادت رسید.
* مسجد سهله
يكى از مسجدهاى مهم و با فضيلت كوفه، مسجد سهله يا سهيل است. اين مسجد منزل گاه و عبادت گاه بسيارى از پيامبران از جمله حضرت ابراهيم(ع)، ادريس(ع)، خضر(ع)، و جايگاه برخى از امامان شيعه از جمله مقام امام صادق (ع)، امام سجاد(ع) بوده است و براساس روايت امام صادق(ع):«حضرت مهدى(عج) پس از ظهور در آن جا ساكن خواهد شد». (مسجد سهله در 10كيلومترى شرق مرقد مطهر امام على(ع) واقع شده و فاصله آن تا مسجد كوفه حدود 2كيلومتر است. صحن مسجد به ابعاد 125 و 140 متر با ديوارى مرتفع به طول 22 متر است. سه در و يك مناره نسبتاً بلندى دارد كه در( 1378ق) تجديد بنا شده است. از امام صادق(ع) نقل شده است كه: «هيچ گرفتارى نيست مگر آن كه دو ركعت نماز در اين مسجد گزارد و خداوند گرفتارى او را برطرف خواهد كرد».
  این مسجد در حال بازسازی بوده و زائران می توانند ضمن بازدید از مقامها در محلی مناسب اعمال آن را انجام دهند.
 
 
 
 
روز سوم  
اصلی ترین برنامه این روز بازدید و زیارت مسجد کوفه است و مدیر راهنما می بایست اطلاعات کافی از این محل را داشته باشد تا بتواند آن را در اختیار زائران قرار دهد.
* مسجد كوفه
اين مسجد در 12 کیلومتری شرق حرم مطهر امیر المؤمنین (ع) و شايد نخستين بنايى باشد كه به هنگام احداث شهر کوفه برپا شده است؛ بناى فعلى مسجد مساحتى بالغ برچهل هزار مترمربع است كه ضلع هاى آن به ترتيب 110 ـ 116 ـ 109 و 116 متر طول دارد و در سه طرف مسجد حجره هايى براى زائران ساخته شده است. ساختمان مسجد شمالى ـ جنوبى است و حدود 21 درجه به سمت قبله، يعنى به سوى غرب، انحراف دارد. این مسجد در سالهای گذشته مورد بازسازی اساسی توسط هنرمندان ایرانی و هندی قرار گرفته و در حال تکمیل شدن است.
*درهاى مسجد
1) باب السدّه. امام على(ع) از آن در وارد مسجد مى شدند.
2) باب كِنْده. در سمت غرب.
3) باب الانماط. به محاذات باب الفيل.
4) باب الفيل يا باب الثعبان. در سمت شمال، كه امروزه تنها درى است كه از دوران گذشته مانده است. در كنار باب الفيل مناره مسجد قرار دارد كه ساخته حاج قاسم تاجر سمنانى است.(اشاره به داستان مربوط به باب الثعبان)
5) باب الرحمه
*مقام هاى مسجد كوفه
در این مسجد مقام های متعددی همراه با تاریخچه آن وجود دارد؛ با توجه به اینکه محل این مقام ها نمادی از آن می باشد و ممکن است محل دقیق و واقعی آن نباشد، پیشنهاد           می گردد، مدیر راهنما، کاروان را در محلی مناسب مستقر نموده و اعمال را در همان محل انجام دهد تا از گسستگی کاروان و خستگی بیش از حد زائران جلوگیری شود و بعداز آن مقام های اشاره شده مورد بازدید زائران قرار گرفته و توضیحات لازم ارائه گردد.
*محراب و مقام امام زين العابدين(ع) و محراب امام صادق(ع) که درصحن قرار دارد.
*مقام خضر و دكة المعراج: ايوان و مقام معراج رسول خدا(ص) که درصحن قرار دارد.
*مقام ابراهيم(ع): اين مقام در مقابل محراب اصلى و سمت راست قرار دارد.
*مقام جبرئيل (ع): به روايت امام صادق(ع) ستون پنجم درشبستان مسجد، مقام جبرئيل است.
*سفينه نوح: در داخل صحن مسجد مكانى است كه به سفينه يا كشتى نوح معروف است.
*دكه القضاء: اين سكو که در شمال شرقى مسجد قرار دارد. اين جا محل حضور امام على(ع) براى قضاوت بين مردم بود.
*بيت الطشت: محل وقوع يكى از كرامت هاى اميرالمؤمنين على(ع) است.
*مقام حضرت آدم: نماز خواندن در كنار اين مقام استحباب دارد.
* محراب اميرالمؤمنين(ع): محراب مسجد كوفه، همان جا كه به روايتى شمشير جهل بر فرق كامل ترين انسان تاريخ فرود آمد و در ديواره جنوبى شبستان قرار دارد و امروزه محفظه يا درى از طلا بر روى آن نصب است و عنوان «هذا محراب امير المؤمين» بر بالاى آن به چشم مى خورد. اين محراب سمت ديوار قبله قرار دارد.
*مسلم بن عقيل
مرقد مسلم بن عقيل، نماينده و سفير امام حسين(ع) به كوفه، سمت شرق مسجد كوفه، كنار دار الاماره و متصل به ديوار مسجد كوفه قرار دارد.
*هانى بن عروه
مقبره هانى درضلع شمالی حرم مسلم ابن عقيل قرار دارد كه هر دو داراى يك صحن و تاريخ بناى مشترك هستند که این صحن درحال بازسازی و مرمت است.
*مختار بن ابى عبيد ثقفى
در سمت قبله، متصل به مسجد، در فاصله 10متری جنوب مرقد مسلم بقعه و مزار مختار      بن ابى عبيد ثقفى است. كه موفق شد انتقام خون شهيدان كربلا را از سپاه عبيدا... بن زياد بگيرد و كوفه را براى مدتى تحت تصرف خود در آورد. مرقد مختار در حرم مسلم بن عقيل واقع شده است. در بازسازی اخیر ضريحى از نقره روى مزار اين بزرگوار نصب شده است.
*خانه امام على(ع)
این بنا که در جنوب غربی مسجد کوفه قرار دارد منصوب به خانه امام علی(ع) است هرچند اسناد معتبری در این زمینه وجود ندارد لیکن بازدید از آن خالی از لطف نیست ولی مدیر راهنما باید درخصوص نیاشامیدن آب از چاهی که در این بنا وجود دارد توصیه های لازم را به زائرین یادآور شود.
*دار الاماره
امروزه پايه هاى مخروبه دار الاماره در نزديكى خانه امام على(ع) ديده مى شود. بناى دار الاماره به صورت مربع با ضلع هاى 110 × 110 متراست.
*ميثم تمار
ميثم تمار از ياران فداكار و از جان گذشته على(ع) بود که در(60 ق)، ده روز قبل از ورود امام حسين(ع)به كربلا، به دار آويخته شد. پيكر پاك ميثم در ثويه، بين مسجد حنانه و مسجد كوفه (هزار مترى مسجد كوفه) به خاك سپرده شد.
*سایر مساجد کوفه:
مسجد صعصة بن صوحان، مسجد زيد بن صوحان، مسجد حمراء، مسجد جُعفى و مسجد        بنى كاهل از دیگر مساجد مهم شهر کوفه می باشند.
  پس از اقامه نماز ظهر و عصر در مسجد کوفه – که دارای فضیلت بسیار است – برنامه های زیارتی زائران در نجف اشرف عملا به پایان می رسد و برنامه وداع در این شب می تواند حسن ختام این بخش باشد.
  در عصر این روز مدیر راهنما باید ضمن مراجعه به ستاد نجف اشرف واقع در خیابان صافی صفا، هتل الرسل فرمهای ارزشیابی اسکان و نقل این شهر را به مسئول مربوطه تحویل داده و فرم (فهداک) خود را ممهور نماید

فصل پنجم :
کـربلا 
 
 چهارم:
  پس از اقامه نماز صبح کاروان به سمت کربلا حرکت می نماید، در راه از مسیر شهر مسیب می رویم تا مزار طفلان مسلم را زیارت کنیم.
 
*طفلان مسلم
در اتوبان كربلا ـ بغداد، در فاصله سى كيلومترى كربلا، درحومه شهرى به نام مسيّب مزار و مرقد دو طفل مسلم بن عقيل قرار دارد كه داراى دو گنبد كاشى كارى شده در كنار هم است و دو ضریح که به تازگی توسط ستاد بازسازی عتبات ساخته شده در فاصله حدود 10 متری از یکدیگر قرار دارد. اين مزار در روستايى به همان نام، «روستاى طفلان مسلم»، واقع است.
  مدیر راهنما می توان این اطلاعات را در مسیر راه و جهت پر نمودی اوقات زائران در اختیار ایشان قرار دهد:
 
* موقعيت جغرافيايى کربلا
كربلا از شهرهاى مهم و زيارتى عراق است كه مشتاقان زيادى به عشق زيارت آن، در سرزمين هاى اسلامى روزگار مى گذرانند شهر كربلا بر كناره صحرا، در جنوب غربى رودخانه فرات و در ميان منطقه اى آبرفتى،كه به «سواد» مشهوراست، قرار دارد.در شمال غربى آن شهر تاريخى انبار، در شرق آن شهر باستانى بابل، در غرب آن صحراى غربى و در جنوب غربى آن شهر حيره، واقع است. مسافت كربلا تا نجف 80 و تا تهران 980 كيلومتر است.
* كربلا در آينه تاريخ
منطقه كربلاى قديم و اصلى، هم گام و هم طراز با تمدن بين النهرين و بابل، از تاريخى كهن برخوردار است و در متون تاريخى از دوران بابل و آشور (هزاره اول قبل از ميلاد)، از آن به «آورى» ياد شده است.
منطقه قديمى كربلا در عصر تمدن بابل، به كور بابل معروف بود و بعد ها به اسم كربلا تغيير نام يافت.
* نامهای این منطقه
-کربلا
 با ورود امام حسين(ع) به اين سرزمين، ايشان نام آن را پرسيد. در ميان نام ها يكى كربلا بود، فرمودند: «اعوذ بالله من الكرب و البلا» و خواست از آن خارج شود كه نگذاشتند.
 
 
-طف
«طف» به ساحل و كناره هاى رود در سمت خشكى گويند و «طف البصره» به معناى بيابان و سرزمين بصره است.
در متون تاريخى از كربلا به سرزمين طف ياد شده است كه امام حسين(ع) در آن جا به شهادت رسيد.
 ـ غاضريه
كربلا را به سبب سكونت طايفه اى به نام بنى غاضر، از قبيله بنى اسد، در نزديكى آن، غاضريه نيز مى نامند.
 ـ نينوا
نينوا شهرى تاريخى در مقابل موصل از سرزمين بابل است كه كربلاى قديم نيز جزو آن بوده است لذا قدمت آن به عصر تمدن بابل مى رسد.
  ـ عَقْر
«عقر» در لغت به شكاف و فاصله ميان دو مكان گفته مى شود. از آن جا كه اين مكان ميان بابل و كربلا و نزديك به بابل بود، آن را عقر و عقر بابل مى خواندند.
ـ نواويس
اين نام ريشه اى مسيحى وسريانى دارد كه به قبرستان مسيحيان، واقع در شمال غرب كربلاى كنونى گفته مى شد.
ـ حائر
به محل دفن نواده رسول خدا(ص) در سرزمين كربلا، حائر يا حائر حسينى گويند.
 
 با ورود به شهر کربلا و استقرار در هتل و آمادگی جهت زیارت جمعی اول، کاروان به سمت مرقد مطهر امام حسین (ع) حرکت می نماید. و پس از ورود و زیارت، مدیر راهنما اطلاعات مربوط به این بخش را در اختیار زائران قرار می دهد:
 
*تاريخ ساختمان حرم مطهر
1 ـ بناى بقعه و باز سازى آن از آغاز تا پايان دوره عباسى
2 ـ بناى بقعه و بازسازى آن از عصر مغول تا پايان صفويه
3ـ بازسازى حرم و بقعه در عصر قاجار
4- بازسازی پس از سقوط صدام 
 
* آثار و اماكن حرم مطهر
ـ مزار شهيدان بنى هاشم
  مزار شهيدان بنى هاشم در كنار مزار على اكبر و پايين پاى مبارك امام حسين(ع) قرار دارد.
- قبرهاى ديگر شهيدان كربلا
  تمامى شهيدان كربلا، به جز حضرت ابوالفضل(ع)، حربن يزيد رياحى و حبيب بن مظاهر، در نزديكى قبر حضرت امام حسين(ع) به خاك سپرده شده اند و قبرهاى آنان در سمت جنوب شرقى ضريح امام حسين(ع)، به فاصله چند مترى آن قرار دارد. اكنون اين قبرها، در داخل يك اتاقك دوازده مترى قرار دارند و در دو طرف آن ضریحی جهت زیارت تعبیه شده است.
*رواق ها و شبستان هاى حرم مطهر
   ضريح و روضه امام حسين(ع) از چهار سو به وسيله رواق هايى بسيار زيبا و وسيع احاطه شده است. هر يك از اين رواق ها حدود چهل متر طول و حدود پنج متر عرض دارد و ارتفاع ديواره هاى آن نيز به دوازده متر مى رسد.
 - رواق غربى (رواق ابراهيم مُجاب)
   اين رواق در غرب ضريح قرار دارد و عمران بن شاهين آن را بنا كرده است كه تا مدت ها به نام خود او معروف بود. در قسمت جنوبى رواق، درى است كه به طرف صحن باز مى شود و باب ابراهيم مجاب نام دارد و قبر و ضريح ابراهيم مجاب در شمال آن واقع است. از اين رواق يك در ديگر نيز به داخل صحن باز مى شود كه به باب حبيب بن مظاهر معروف است.
- رواق شمالى (رواق پادشاهان)
   قبر مظفرالدين شاه، محمد على شاه، احمد شاه و محمد حسن ميرزا، از پادشاهان ايران،و نیز مرقد امير كبير، صدر اعظم عصر ناصر الدين شاه و عماد الدوله، نوه فتحعلى شاه در این رواق قرار دارد از این رو آن را رواق پادشاهان گویند.
همه اين رواق ها به وسيله هفت در به داخل صحن باز مى شوند. اين درها عبارت است از:       1 ـ باب حبيب بن مظاهر 2 ـ باب القبله 3 ـ باب صاحب الزمان 4 ـ باب على اكبر               5 ـ باب الكرامه 6 ـ باب ابراهيم مجاب 7 ـ باب رأس الحسين.
 ـ رواق شرقى (رواق فقيهان)
  رواق شرقى يا رواق فقيهان به طول 45 و عرض 5 متر با سنگ هاى مرمر در ديواره ها و كف، محل نماز و عبادت زائران است از اين رواق درى به سوى صحن و دو در به سوى حرم باز مى شود. از آنجا كه فقيهان و دانشمندان در اين رواق دفن اند آن را رواق فقيهان ناميده اند. معروف ترين فقيهانى كه در این مكان دفن شده اند; شيخ محمد باقر اصولى، سيد على طباطبايى، صاحب رياض العلماء، شيخ يوسف آل عصفور، سيد كاظم رشتى، سيد احمد بن كاظم رشتى، آل كمونه و كليد دار هستند.
- رواق جنوبى (رواق حبيب بن مظاهر)
  اين رواق به سبب وجود مرقد حبيب بن مظاهر، يار با وفاى امام حسين(ع) در كربلا، به اين نام مشهور شده است. اين رواق روبروى روضه، سمت جنوب غربى ضريح، واقع شده و باب القبله حرم به اين سمت باز مى شود.
*قتلگاه
قسمت پايانى سمت چپ رواق جنوب غربى، يعنى در امتداد آرامگاه حبيب بن مظاهر، قتلگاه قرار دارد که در بازسازی اخیر  از سه طرف برای آن ضریح قرار داده اند تا زائران بتوانند به راحتی زیارت کنند.
*مرقد ابراهيم مُجاب
 ابراهيم مجاب فرزند امام موسى كاظم(ع) و به روايتى فرزند محمد العابد بن موسى بن جعفر(ع) است، مرقد وی در شمال رواق غربی واقع می باشد.
*قبر و ضريح حبيب بن مظاهر
حبيب بن مظاهر از صحابه و ياران با وفاى امام على(ع) و از فدائیان امام حسین (ع) است. و در ده مترى قبر امام حسين(ع) ودر تلاقی رواق جنوبی و غربی  به طور مستقل و جداگانه به خاك سپرده شده است..
*ايوان هاى حرم مطهر
ايوان طلا (جنوبى) ايوان ناصرى (غربى) و ايوان شمالى
*درهاى صحن
-باب القبله
باب القبله قديمى ترين درِ صحن و درِ اصلى است كه به ايوان طلا باز مى شود و چون سمت قبله قرار دارد آن را باب القبله ناميده اند.
-باب قاضى الحاجات
باب قاضى الحاجات در برابر سوق العرب است و به ياد حضرت مهدى(عج) آن را چنين ناميده اند. ارتفاع آن پنج و عرض آن 5/3 متر است. درى به ارتفاع چهار و عرض سه متر بر آن تعبيه شده كه آن را در 1286 ق ساخته اند
-باب الشهداء
در ميانه ضلع شرقى و راه مرقد حضرت ابوالفضل(ع) واقع است و آن را به ياد شهيدان كربلا «باب الشهداء» ناميده اند.
-باب الكرامه
باب الكرامه در دورترين نقطه ضلع شمال شرقى صحن و كنار باب الشهدا است و به سبب كرامت امام حسين(ع) باب الكرامه ناميده شده است
-باب السلام
اين دروازه در وسط ضلع شمالى واقع است و چون مردم از آن جا به امام حسين(ع) سلام مى دادند به باب السلام معروف است.
-باب الرجاء
در ميان باب القبله و باب قاضى الحاجات درى است كه آن را، به اميد برخوردارى از فضل و كرامت الهى، باب الرجاء مى خوانند.
-باب السّدره
در دورترين نقطه ضلع شمال غربى صحن قرار دارد و ارتفاع آن به چهار و عرض آن به سه متر مى رسد.
-باب السلطانيه
در سمت غرب صحن، دروازه اى به وسيله يكى از پادشاهان عثمانى ساخته شد
كه آن را «باب السلطانيه» نام نهادند.
-باب رأس الحسين
اين دروازه روبروى سر مقدس (بالاسر) امام حسين(عليه السلام) باز مى شود و آن را باب رأس الحسين(ع) خوانده اند.
-باب الزينبيه
در جنوب غربى صحن يعنى نزديك تل الزينبيه ساخته شده است و به سبب نزديكى به آن مكان به «باب الزينبيه» معروف است.
 
* اکنون نوبت به زیارت حضرت ابوالفضل (ع) رسیده است عاشقان از بین الحرمین راهی آن حرم مطهر می شوند؛ و پس از زیارت آگاهی های خود را در خصوص این بارگاه ملکوتی افزایش می دهند:
 
*بارگاه و مرقد حضرت ابو الفضل العباس(عليه السلام)
مقام و مرقد حضرت ابوالفضل علمدار كربلا و يار باوفا و برادر فداكار امام حسين(ع) در سيصد مترى شمال شرقی حرم آن حضرت قرار دارد، يعنى جايى كه حضرتش به شهادت رسيد.
حرم مطهر در مجموع 4370 متر مربع مساحت دارد و به لحاظ فضا و مساحت و بنا از ساير مشاهد مشرفه، جز حرم عسكريين، بزرگ تر و شباهت كاملى به حرم امام حسين(ع) دارد.
* ضريح مطهر
ضريح حرم در داخل روضه اى قرار دارد كه ابعاد آن 110×120 متر است و چهار رواق از چهار سمت آن را احاطه كرده است.
*درهاى صحن
درهاى جديد صحن مطهر در 1394 ق ساخته شده و عبارت است از:
باب القبله، باب امام حسين(ع)، باب صاحب الزمان(عج)، باب امام موسى بن جعفر(ع)، باب امام جواد(ع)، باب امام على الهادى(ع)، باب فرات و باب امير المؤمنين على(ع) و اینک این حرم در حال بازسازی و گسترش است.
 
*خیابانهای اصلی
خیابان قبله الحسین(ع)در جنوب، خیابان سدره در شمال و خیابان شهدا در غرب حرم مطهر اباعبدا...(ع) و خیابان قبله العباس در جنوب، خیابان باب بغدادی در شمال غرب و خیابان علقمی در شرق حرم مطهر عباس(ع) واقع اند.
روز پنجم
در این روز مدیر ضمن شرکت در جلسه مدیران راهنما -که ضروری به نظر می رسد- و دریافت آخرین اطلاعات و دستور العملها زائرین را برای بازدید و زیارت اماکن متبرکه –که به اصطلاح زیارت دوره گفته می شود- همراهی نموده و این اطلاعات را به عزیزان ارائه می نماید:
   
*محل قطع دستان حضرت ابوالفضل(عليه السلام)
  ابوالفضل العباس،علمدار كربلا، براى آوردن آب به سوى نهر علقمه حركت كرد. از خيمه گاه تا نهر حدود پانصد متر فاصله بود. پس از بازگشت با مشك پر، 350 متر
از آن مكان فاصله نگرفته بود كه دژخيمان سپاه عبيد الله دست چپ ايشان را، كه مشك در آن قرار داشت، قطع كردند. مكان قطع شدن دستان ابوالفضل(ع) مقامى ساخته شده است كه بين باب الخان و باب البغداد در نزديكى درِ شرقى صحن و مقام دست چپ حدود پنجاه مترى آن، در جنوب شرقى و در بازارچه اى معروف به «بازارچه عباس» واقع است.
*تل زينبيه
  در روز عاشورا، به هنگام نبرد و درگيرى، حضرت زينب بر بالاى تپه اى مشرف بر ميدان نبرد حضور مى يافت و شاهد جان فشانى هاى دلاور مردان و آزادگان و ياران حسين(ع) بود. این تل در سمت جنوب غربى صحن مطهر واقع شده است و به طور تقريبى پنج متر از كف صحن حرم بالاتر است و حدود 35 متر تا مقتل و قتل گاه امام (ع) فاصله دارد.
*خيمه گاه
   در منطقه نبرد، خيمه ها و چادر هايى براى سكونت خاندان امام حسين(ع) و يارانش بر پا شده بود. امروزه، در جنوب غربى حرم مطهر و 250 مترى صحن مطهر قرار دارد، این مکان مورد بازسازی قرار گرفته و دارای نماد ها و مقاماتی از جمله: مقام امام حسین (ع) و امام سجاد (ع)در وسط، مقام حضرت ابوالفضل درشمال (کنار در ورودی) و مقام حضرت قاسم در جنوب غربی و...  می باشد.
*مقام امام صادق(عليه السلام)
  درضلع شمالی حرم امام حسين(ع) و انتهای خیابان سدره، در زمين هاى معروف به جعفريات، قبه و زيارتگاهى وجود دارد كه گفته مى شود امام صادق(ع) هنگام زيارت امام حسين(ع) در آن مكان با آب نهر فرات غسل زيارت مى كرد.اين نقطه در ساحل غربى نهر علقمه فعلی قرار دارد.
*مقام حضرت مهدى (عج)
  در سمت چپ نهر و حسينيه كنونى، و کنار مقام امام صادق(ع)، بقعه و مقامى است كه گنبد بلندى دارد. اين بقعه به ياد و نام حضرت بقية الله بنا شده است.
*موزه
  این گنجینه ارزشمند به تازگی در ضلع جنوب غربی صحن مطهر(بین باب قبله و زینبیه) و در طبقه فوقانی افتتاح شده است و آثاری بسیار نفیس و دیدنی درآن قرار دارد، و توصیه می شود مدیر راهنما در فرصتی مناسب زائران را برای بازدید از این موزه  هدایت نماید.
 
روز ششم
  در این روز در صورت موافقت مسئولین مربوطه می توان زائران را برای زیارت حُّر و عون بن عبد الله به خارج از کربلا برد.
*حر بن يزيد رياحى
  حر بن يزيد رياحى، آن توبه كننده و هدايت يافته، در روستايى در نُه كيلومترى غرب كربلا مدفون است و دارای بقعه و بارگاه است. گویند پس از شهادت، اهالی قبیله او شفاعتش کردند تا در قبیله خود دفن شود.  
*عون بن عبدالله
  به روايتى عون بن عبد الله بن جعفر طيار فرزند زينب كبرى(س) در اوایل اتوبان كنونى كربلا ـ بغداد دفن شده است به روايتى ديگر، اين جا مزار عون بن عبد الله يكى از احفاد امام حسن مجتبى(ع)است. و اين صحيح تر به نظر مى رسد زيرا بايد عون نيز در كنار ساير شهدا دفن شده باشد.
بعد از ظهر این روز زمان تحویل فرمهای ارزشیابی اسکان و نقل کربلاست. ستاد شمسا در هتل         باب السلام واقع در ابتدای خیابان سدره و دفتر نمایندگی سازمان حج در هتل الکرامه واقع در خیابان باب بغدادی است.
 
 
 
 
 

فصل ششم :
سـامـرا
 و
کـاظمیـن
  
  هفتم
   با آغاز این روز کاروان در سفری بسیار فشرده جهت زیارت امامین عسکریین(ع) راهی سامرا، می شود با توجه به بُُِِّعد مسافت و طولانی بودن مسیر مدیر راهنما می توان با درایت خود در این مقطع از وضعیت جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی، کشاورزی، و... کشور عراق سخن بگوید:
 
*موقعيت جغرافيايى و تاريخى عراق
  عراق کشوری در خاورمیانه است و همسایه گان آن عبارتند از: ترکیه در شمال، ایران در غرب، کویت در جنوب شرقی، عربستان در جنوب و جنوب غربی و اردن در غرب؛ سرزمين عراق به لحاظ جغرافيايى، شامل سه منطقه است:
1ـ استپ و بيابانی (در جنوب و غرب) 2ـ زمين هاى پست و دشت هاى دجله و فرات         (در مرکز) 3ـ نواحي كوهستانى (در شمال و شمال شرق).
   دو رود دجله و فرات، كه از تركيه سرچشمه مى گيرد، طولانى ترين رودهاى عراق با 1851 و 2700 كيلومتر است و در شمال بصره به هم مى پيوندد و پس از تشكيل شط العرب وپیوستن آن به رود کارون «اروند رود» را به وجود آورده و پس از طى 190 كيلومتر به خليج فارس مى ريزد. سدهای مهم بسته شده روی این دو رود عبارتند از: سد رمادی در استان فلوجه سد دهنویه در حله، سد کوت و سد سامرا در استان سامرا است. رودهاى كوچك ديگرى از جمله: ديالی، زاب الاعلی و زاب الاسفل که همگی به دجله می ریزند و به ترتیب سدهای نجمه، دوکان، دربندی خان و منصوریه برروی آنها بسته شده است. در سواحل اين رودها كشاورزى، به ويژه كاشت نخل هاى خرما و انواع ميوه، رونق دارد.
 شایان ذکر است كه از تمامى خاك عراق تنها 14% آن قابل كشت است. و تا قبل از حمله آمریکا به این کشور بیش از32میلیون نفر نخل و صد نوع خرما در این سرزمین وجود داشت و دو سوم خرمای جهان را تولید می نمود و پس از حمله آمریکا بیش از16میلیون نفر نخل از بین رفت و این کشور عملاًً از گردونه صادرکنندگان خرما خارج شد. از دیگر محصولات کشاورزی می توان به:گندم، جو، برنج، پنبه، زیتون، سیب، انجیل، انار و توتون اشاره کرد. صنعت دامداری، نفت، گاز و کبریت سازی و معادن طلا، نقره، مس، سرب و سنگ  آهن از دیگر سرمایه های این کشور است. 
وسعت سرزمين عراق072/437 كيلومتر مربع است که 162/432 كيلومتر مربع آن خاک و 910/4 كيلومتر مربع آب است. دارای 652/3 كيلومترمرز خاکی و 58کیلومتر مرز ابی است.
این کشور000/946/28 نفر جمعيت دارد كه پنجاه و دومين كشور جهان از نظر جمعیت محسوب مى شود. حدود 60% اين جمعيت را شيعيان، 35% را اهل سنت و 3% آن را ادیان دیگر مانند مسیحیان تشكيل مى دهند . نژاد مردم آن 71% عرب، 18% كرد، 1%ايرانى و 2/1% ترك است. زبان رسمى، عربى و 79% مردم با اين زبان، 16% به فارسى(کردی) و 2% نيز به تركى سخن مى گويند.
در تقسيم بندى ادارى، امروزه عراق به هجده لواء (استان) تقسيم مى شود. که عبارتند از: دهوک، اربیل، نینوا، سلیمانیه، تمیم، صلاح الدین ، بغداد، دیالی، الانبار، كربلا، نجف، بابل، قادصیه، واسط، زیقار، میسان، بصره والمثنی؛ و برخی شهر های مهم آن عبارتند از: بغداد، كربلا، نجف، موصل، بصره، كركوك، حلّه، ناصريه، سليمانيه، اربیل ،سماوه ، کوت و تکریت.
و در ادامه
سامراء
* موقعيت جغرافيايى و تاريخى سامرا
سامراء به سبب وجود مرقد مطهر امام هادى(ع) و امام عسكرى(ع)، مورد توجه جهان تشيع است. اين شهر در كرانه شرقى رود دجله، درميان راه بغداد ـ تكريت واقع شده است. در حال حاضر، اين شهر مركز استان صلاح الدين است كه از شرق به استان تميم (كركوك)، از شمال به نينوا، از غرب به استان الانبار و از جنوب به بغداد محدود مى شود. سامراء در 120 كيلومترى شمال بغداد قرار دارد و در حال حاضر جمعيت آن 531/126 نفر است.
با ورود به شهر سامرا و توقف در پارکینگ زائران از مسیر های تعیین شده به سمت حرم حرکت می کنند.
 با توجه به کوتاهی وقت، زیارتی مختصر صورت می گیرد -و آه که چه سخت است- و پس از آن مدیر راهنما باید اطلاعت این بخش را در اختیار زائران قرار دهد:
  بجز مرقد مطهر امامین عسکریین(ع) قبور دیگری از خاندان عسكريين(ع) در این حرم شریف قرار دارد که به این شرح است:
*مزار نرجس خاتون
   نرجس خاتون، مادر بزرگوار حضرت ولى عصر (عج)، در 260 ق از دنيا رفت و در كنار قبر دو امام بزرگوار، داخل ضريح آنها، به خاك سپرده شد.
*مزار حكيمه خاتون
  حكيمه خاتون، دختر بزرگوار امام جواد(ع) و عمه امام حسن عسكرى(ع)، در دوران غيبت صغرى به عنوان وكيل و نماينده حضرت مهدى(عج) بود اين بانو را در سمت پايين پاى امام عسكرى و امام هادى به خاك سپردند.
*حديثه، ام العسكرى
  مادر حضرت امام حسن عسكرى(ع) را به سبب آن كه جده امام زمان است به «جدّه» ياد كرده اند. او را پس از فوت در آستان عسكريين، در خانه مسكونى خود، به خاك سپردند.
 
 *حسين
   فرزند امام هادى(ع) و برادر امام حسن عسكرى(ع) است. اين بزرگوار نیز در پايين پاى مبارك امام هادى(ع) و امام عسكرى(ع) دفن شده است
*ابوعبدالله جعفر بن على
  ابو عبدالله جعفر فرزند امام على النقى(ع) است. او را پس از فوت، در خانه پدرش، همان جا كه امام هادى دفن است، به خاك سپردند.
*سمانه بنت على(عليه السلام)
  سمانه يا سمانه مغربيه، مادر امام هادى(ع) است، او در خانه امام هادى(ع) از دنيا رفت و درهمان جا، كنار فرزندش، دفن شد.
 
پس از این توضیحات مدیر زائران را به سمت سرداب مقدسه هدایت می نماید.
 
*سرداب غيبت
در داخل صحن دو امام، ضلع شمال غربى و حدود پانزده مترى بقعه و حرم مطهر، مقامى است كه امروزه به سرداب غيبت معروف است. سرداب به زيرزمينى گويند كه در خانه ها ساخته مى شد تا ساكنان را از گرماى بيش از حد تابستان در امان دارد و اهل خانه ساعتى از روزهاى گرم تابستان را در آن جا مى گذراندند. در منزل امام هادى(ع) نیز سردابى بود كه ايشان و فرزند بزرگوارش، امام عسكرى(ع)، و نوه گرانقدرش، حضرت بقية الله اعظم، چند صباحى را در آن زيسته و به عبادت پروردگار مشغول بوده اند. به هنگام رحلت امام عسكرى(ع) فرزندش از ديده ها غايب شد. و به این سبب آن را سرداب غیبت گویند.
این سرداب بسیار کوچک و تنگ بود و زائران جهت بازدید و زیارت دچار مشکلات زیادی بودند و پس از تخریب حرم مطهر توسط ارحابیون، در بازسازی جدید فضایی بسیار مسناسب برای آن در نظر گرفته شده است.
 
کاروان در ادامه مسیر و با قصد زیارت دو امام دیگر به سمت کاظمین و بغداد حرکت می نماید در راه بازگشت امامزاده سید محمد قرار دارد که زائران برای زیارت و صرف ناهار به آنجا می روند.
 
 *آستان سيد محمد
  مرقد ابو جعفر، سيد محمد فرزند امام هادى(ع) در 50 كيلومترى جنوب سامراء و در شمال بغداد و نزديك قريه اى به نام بلد از نواحى دُجَيل، بين راه بغداد و سامراء، قرار دارد. وی دو سال قبل از شهادت امام هادى(ع)، درحالى كه از زيارت پدر باز مى گشت در قريه بلد بيمار شد و از دنيا رفت و در همان جا به خاك سپرده شد.
 
   شایان ذکر است مرقد و آستان  ابراهيم بن مالك اشتر فرزند شجاع و دلاور مالك اشتر و انتقام گيرنده خون شهيدان كربلا، در جنوب شهر دُجيل، در هشت فرسخى سامراء و در نزديكى جاده قديم بغداد ـ سامراء می باشد که متأسفانه در برنامه زیارتی زائران ایرانی قرار ندارد.
  همچنین است بازدید از شهر مدائن، با آن اثار تاریخی و مذهبی اش؛ لکن با امید به باز گشایی این مسیر به روی زائران ایرانی و با توجه به اینکه محقق خود توفیق بازدید از آن را داشته اطاعات مختصری در این زمینه جهت ارائه به زائزان تقدیم می گردد:
 
 مدائن
*موقعيت جغرافيايى و تاريخى
  تيسفون از شهرهاى بنا شده در عصر ساسانى و پايتخت اين حكومت، به لحاظ تاريخى، موقعيت ممتازى در ميان شهرهاى عراق دارد.
اين شهر كنار دجله واقع شده و تا بغداد چهل كيلومتر از سمت جنوب فاصله دارد. وقتى در سال 14 ق توسط سعد بن ابى وقاص فتح شد نام آن به مدائن تغيير يافت.
* ايوان كسرى
  طاق يا ايوان كسرى از آثار تاريخى عصر ساسانيان است، معروف است كه اين طاق در شب تولد پيامبر اكرم(ص) شكاف خورد و چهارده كنگره آن فرو ريخته، و امروز این شکاف قابل رؤیت است. بقاياى تالار بزرگ به طول 365 و عرض 275 متر ايوان كسرى را در خود جاى داده است.دهانه ايوان كسرى 28، طول آن 55 و ارتفاع آن سى متر است. آن را جزو بزرگ ترين بناى تاريخى باقى مانده از پانزده قرن گذشته مى دانند. اين طاق هلالى دچار آسيب هايى شده و امروزه در حال بازسازى و حفاظت است.
*سلمان فارسى
   نخستين حاكم مدائن بود. او در همان جا از دنيا رفت و دفن شد. مكان قبر او در سمت چپ كاخ كسرى به فاصله چند صد مترى قرار دارد.
*حذيفة بن اليمان
  حذيفة بن يمان از ياران رسول خدا(ص) و از شيعيان خاص امام على(ع) بود او در جنگ هاى جمل، صفين و نهروان از مردان نظامى برجسته محسوب مى شد. وی در 36 ق از دنيا رفت و در کنار سلمان فارسى دفن شد.
*عبدالله، پسر جابر بن عبدالله انصارى نیز در جوار ایشان دفن است.
 
در ادامه راه کاروان به سمت بغداد یا کاظمین (به تناسب محل اقامت) حرکت می کند و مدیر راهنما مقدمات ورود به این شهر را با ارائه این مطالب فراهم می آورد:
 
*موقعيت جغرافيايى و تاريخى کاظمین و بغداد
شهر بغداد پايتخت پرآوازه خلافت عباسى و مهمترين شهر كنونى عراق است رودخانه دجله ، بغداد را به لحاظ موقعيت جغرافيايى به دو قسمت شرقى و غربى تقسيم كرده است كه در گذشته بخش كرخ و بخش رصافه نام داشت
 از ديگر شهرهاى زيارتى و مهم عراق كاظمين است كه در مجاورت شهر بغداد، سمت غرب رودخانه دجله، قرار دارد و از لحاظ ادارى تابع شهر بغداد است و مناره هاى طلايى آن از داخل شهر بغداد نمايان است. امروزه، اين شهر به سبب توسعه بغداد به آن وصل شده است. امروزه، حرم و آستان كاظمين(ع) بيش از 14514 متر مربع مساحت دارد. طول آن 123 و عرض آن 115 متر است. حرم به صورت مستطيل ساخته شده و با فضاهاى اطراف در مجموع بيش از 26 هزار متر مربع است. در هر حال، بخش زيادى از حرم و آستان از بناهاى شاه اسماعيل صفوى است.
 
کاروان پس از استقرار در هتل و آمادگی جهت زیارت عازم حرم مطهر دو امام بزرگوار یعنی امام کاظم(ع) و امام جواد(ع) می شود و بعد اززیارت و اقامه نماز مغرب و عشاء زائران در صحن با صفای حرم می نشینند و به صحبت های مدیر گوش می کنند:
 
*صحن
صحن كاظمين در زمره صحن هاى بزرگ عتبات است و به صحن نجف اشرف شباهت دارد و به لحاظ وسعت و مساحت بزرگ تر از آن است. طول صحن 370 و عرض آن 350 متر است و حرم مطهر در داخل اين صحن مستطيل شكل با طول 230 متر و عرض 150 متر قرار دارد.
*رواق ها
در چهار سمت روضه و ضريح مبارك، چهار رواق قرار دارد كه تمامى آن ها از پايين تا نيمه از سنگ و بقيه تا سقف آينه كارى شده است. كه در برخى از آن ها عالمان شيعه و محدثان دفن شده اند.
-رواق باب المراد: اين رواق به دستور ناصر الدين شاه قاجار آينه كارى شده و در قسمت شرقى قرار دارد. آن را رواق شرقى نيز مى گويند. رواق باب المراد در برابر ايوان شاه اسماعيل صفوى است و در آن شيخ مفيد و ابن قولويه، دو تن از محدثان و متكلمان شيعه، به خاك سپرده شده اند.
ـ رواق باب القريش: اين رواق در جنوب ضريح قرار دارد و به دستور سلطان محمد رشادخان مرمت و بازسازى شده است.
ـ رواق شمالى: در شمال ضريح مطهر واقع است.
-رواق غربى: اين رواق در برابر رواق شرقى است و به سبب دفن خواجه نصير طوسى در آن به رواق خواجه نصير نيز شهرت دارد.
* درهاى رواق ها
از اين چهار رواق شش در به روضه مطهر باز مى شود كه همه از طلا و نقره است، دو درب در كنار مقبره شيخ مفيد در رواق شرقى، دو درب از طرف رواق غربى و مقبره خواجه نصير طوسى، يك درب از رواق شمالى و يكى از رواق جنوبى. از اين شش در سه در به حرم امام كاظم(ع) و سه در نيز به حرم امام جواد(ع) اختصاص دارد. هريك از اين درها از لحاظ هنرى بسيار بديع و داراى كنده كارى هاى زيبا و نقش هاى مختلف وخط هاى عالى است.
* قبور علما در كاظمين و بغداد
 
ـ خواجه نصير الدين طوسى:  در رواق باب القريش، رواق غربى مدفون است و نباید او را با شیخ طوسی در نجف اشتباه کرد.
ـ ابن قولويه (ف 369 ق): ابو القاسم جعفر بن محمد بن قولويه قمى، از فقيهان و محدثان شيعى در عصر آل بويه است كه در رواق شرقى حرم (پايين پا) به خاك سپرده شده است.
ـ شیخ مفید: او شاگرد ابن قولویه و استاد سید رضی و سید مرتضی است و در ایوان شرقی (باب المراد) مدفون است.
ـ عون و عبدالله: مرقد دو تن از فرزندان امام على(ع) به نام عون و عبدالله در آن سوى باب البصره، سمت شرقى مقابر كاظمين(ع) قرار دارد.
ـ ابو يوسف قاضى: ابو يوسف از فقيهان و عالمان مشهور اهل سنت است. كه داخل صحن خاك شده است.
ـ قبور منسوب به سيّد رضى و سيّدمرتضى: سيّد رضى و سيد مرتضى در منزل مسكونى خود دفن شدند و به روایتی پس از آن به كربلا منتقل و در حرم مطهر به خاك سپرده شدند. امروزه اين دو قبر منسوب به سيّد رضى و سيّد مرتضى كه ظاهراً همان محل اوليه دفن آنان بوده و در نزدیکی حرم و ابتداء بازار کفاشها داراى گنبد و بارگاهى است و مور احترام و زیارت شیعیان قرار دارد. (این دو مرقد در فاصله کمی از یکدیگر قرار دارند)
 
 
 
* مسجدهاى شهر كاظمين
 ـ مسجد صفوى
  يكى از مسجدهاى قديمى كاظمين، كه در مجاورت صحن دو امام واقع شده، مسجد صفوى در وسط ضلع شمالى و متصل به رواق است و با سه در به رواق شمالى وصل مى شود. این صحن در حال حاضر بازسازی و به روی زائران گشوده شده است.
- مسجد ابو يوسف
  داخل صحن مطهر، در مجاورت كتاب خانه جوادين مسجدى قرار دارد كه در داخل آن ابو يوسف، قاضى و فقيه اهل سنت عصر عباسى، به خاك سپرده شده است.
 
شایان ذکر است به دلیل کوتاهی زمان در این روز و برخی مسائل امنیتی حضور زائران در اماکن بغداد ممکن نیست ولی در کاروانهای 9 روزه و با هماهنگی با مسئولان مربوطه می توان زائرین را جهت بازدید از این اماکن همراهی نمود:
 
* مسجد بُراثا
  از مسجدهاى قديم و مشهور كاظمين است كه بين محله كرخ بغداد و كاظمين قرار دارد. براثا نام محله اى در غرب بغداد و در جنوب كرخ است آن را از آن رو براثا ناميده اند كه كشيشى به اين نام در اين محل ساكن بود و به دست امام على(ع)، -كه پس از جنگ نهروان يك شب در اين مكان منزل نمود- مسلمان شده است.
* شيخ يعقوب كلينى
قبر محمد بن يعقوب كلينى، از عالمان و محدثان بزرگ شيعه در قرن سوم هجرى و صاحب كتاب معروف اصول كافى، در بغدا در نزديكى مرقد چهارمين نايب حضرت مهدى(عج)، يعنى على بن محمد سمرى، قرار دارد.
* ابن ابى الحديد
ابن ابى الحديد شارح برجسته و معروف نهج البلاغه در منطفه رصافه در بغداد دفن شده است.
* شيخ شهاب الدين سهروردى
آرامگاه سهروردى، از فلاسفه بزرگ شيعه و معروف به شيخ اشراق، در بغداد است. گفتنى است قبر سهروردى در سوريه و در شهر حلب است و براى قبر وى در بغداد سند معتبرى در دست نيست.
 
 
 
* قنبر غلام على(عليه السلام)
در رصافه بغداد قبرى منسوب به قنبر، غلام على(ع)، است كه داخل محله اى به همان نام واقع شده و بقعه كوچك و مختصرى دارد. ذكر اين نكته ضرورى است كه قنبر در شهر حمص در سوريه دفن است و در آن جا نيز قبر و بقعه با شكوهى دارد. والله اعلم بالصواب.
* نايبان چهارگانه حضرت مهدى (عج)
ـ عثمان بن سعيد عمرى: قبر وى در شهر بغداد، سمت رصافه، نزديكى دجله قسمت غرب بازار ميدان (سوق الميدان) در مسجدى به نام خودش واقع است.
ـ محمد بن عثمان: مقبره محمد بن عثمان در قسمت رصافه (شرق دجله) در محله اى به نام شيخ خلانى در خيابان جمهورى است كه در وسط شهر بغداد قرار دارد.
ـ حسين بن روح نوبختى: سومين نايب حضرت مهدى(عج) است كه قبرش در بازار شورجه بغداد واقع است.
ـ على بن محمد سمرى: قبر وی در رصافه بغداد و غرب مدرسه مستنصريه، داخل بازار كماليات قرار دارد.
 
 
پایان سفر
به این ترتیب و با اهداء جوائز، هدایا و لوحهای یادبود به زائران و ارائه فرمهای ارزشیابی اسکان و نقل مسیر کربلا، سامرا، بغداد و ممهور نمودن فرم فهداک، عملا کار پایان پذیرفه و زائران به دو صورت هوائی و زمینی به میهن اسلامی باز می گردند.
در فرض سفر هوایی
زائران بین 5 تا 6 ساعت قبل از پرواز به سمت فرودگاه بغداد حرکت می نمایند و پس از انجام تشریفات خروج به سمت ایران اسلامی پرواز می نمایند.
در فرض سفر زمینی
  صبح روز هشتم کاروان به سمت مرز حرکت می نمایند.  
 
 
  

فصل هفتم :
نکـات کـاربـردی 
  
  وقعیت جغرافیایی درمانگاههای مرکز پزشکی حج و زیارت در عراق
*کربلا (هتل الباقر):
 درمانگاه اصلی و شبانه روزی کربلا در هتل الباقر واقع در شارع جمهوری بین خیابان قبله العباس و قبله الحسین(ع) است و در زمان ازدحام زائران و زیارتهای مخصوصه درمانگاههایی در هتل قبه الحسین(ع) در شارع سدره و دله آل البیت در شارع باب بغدادی دایر می شود.
*نجف (هتل النباء):
درمانگاه اصلی و شبانه روزی نجف اشرف در هتل النباء واقع در شارع الصادق بعد از بازار بزگ و جنب هتل قصر البدر است.
*کاظمین(هتل دهوی):
درمانگاه کاظمین در هتل دهوی(روبروی باب قبله) قرار دارد.
*بغداد (هتل سدیر):
 درمانگاه بغداد در هتل سدیر قرار دارد.
* سامرا(کانکس جنب حرم):
 با توجه به زمان کوتاه حضور زائران ایرانی در سامرا درمانگاهی در کانکس جنب حرم به زائران ارائه خدمت می نماید.  
*سید محمد(کانکس جنب حرم)
 
 
نکات کاربردی برای  مدیران راهنما جهت سهولت در سفر و ارائه خدمات بهتر به زائرین
-حضور در کلاسهای آموزشی و نهایت استفاده از دانش اساتید مجرب
-مطالعه کتب تاریخی و جغرافیایی در خصوص کشور عراق جهت افزایش معلومات و توانمندیها
-برقرار ارتباط موثر و بهره مندی از تجارب مدیران با تجربه
-اهتمام در فراگیری زبان عربی درحد مکالمه روزمره
-اهتمام در گذراندن دوره های امداد و نجات
-هماهنگی و تقسیم وظایف با مداح و یا روحانی کاروان
-شرکت در جلسات توجیهی پیش بینی شده
-کسب اطلاعات بروز از وضعیت کشور عراق
-اطلاع رسانی به زائران درخصوص امکان دوری محل اقامت تا حرمین شرفین و همچنین وجود برخی ذهنیت های منفی در میات اتباع کشور عراق به دلیل جنگ تحمیلی
-اطلاع رسانی به زائران جهت لزوم مراقبت از وسایل شخصی خود و جانگذاشتن آن در اتوبوسها و عدم تصویربرداری از اماکن ممنوعه
-برقراری ارتباط دوستانه و مدبرانه با افراد ارائه دهنده خدمات مانند:پرسنل هتل ها،رانندگان و مامورین امنیتی و دریافت شماره تماس ایشان جهت تداوم ارتباط
-حضور در رستوران هتل ها درساعات صرف غذا جهت رسیدگی به امور زائران
-حضور در جلسات مدیران راهنما در نجف و کربلا
-راهنمایی زائران خیر جهت پذیرایی از کاروان در مواقع لزوم
-اطلاع از زمان انتقال بار زائران و توجیه ایشان جهت آماده سازی قبل از موعد مقرر
-اطلاع از زمان برگزاری مراسمات مذهبی که توسط بعثه مقام معظم رهبری(مدظله العالی) و هدایت زائران جهت شرکت در آن
-اهتمام جدی درحفظ و نگهداری گذرنامه زائران
-مدیر بایدشماره تلفن عراقی خود را حتما در اختیار زائران قرار داده و آن را پشت کارت شناسایی ایشان و پشت جلد گذرنامه ها ثبت نماید.
 
پاسخ به فرضیه بروز مشکلات احتمالی و اقدامات مدیر راهنما
اولین اقدامی که مدیر راهنما در بروز هر نوع مشکلی باید به آن توجه داشته باشد حفظ آرامش و خونسردی خویش و زائران است.
* گم شدن زائر:
-کنترل مسیر حرکت زائر از هتل تا حرم و داخل حرم
-مراجعه به دفتر گمشدگان (مفقودین) حرم
-اطلاع رسانی به مسئول امداد و پیگیری
*بیماری زائر :
-همراهی زائر و رساندن او به نزدیکترین درمانگاه مرکز پزشکی
-درصورت بدحال بودن زائر و نیاز به آمبولانس مراجعه به اولین سیطره و اطلاع به ماموران حاضر در آنجا
-درصورت نیاز به بستری همراه داشتن گذرنامه و یک سری کپی مانیفست ضروری است
-اطلاع رسانی به مسئول امداد و پیگیری ستاد شمسا
*فوت زائر:
-اطلاع رسانی به مسئول امداد و پیگیری ستاد شمسا و هماهنگی و همکاری تنگاتنگ با ایشان 
-اطلاع رسانی به خانواده زائر در ایران و هماهنگی با ایشان درخصوص کسب تکلیف برای محل دفن زائر
-انجام مراحل اداری جهت تدفین در محل فوت و یا انجام تشریفات و اقدامات جهت بازگشت به ایران
*بازگشت انفرادی واضطراری زائر به ایران
  دربرخی موارد به دلیل وقوع حوادث پیش بینی نشده ازجمله: درگذشت اقوام درجه یک زائر و... ، زائر درخواست بازگشت زودتر از موعد و انفرادی را از مدیر راهنما می نماید.
-طرح موضوع با مسئول ستاد شمسا و کسب تکلیف
-هماهنگی با واحد امداد و پیگیری
-هماهنگی با واحد حمل و نقل هوایی جهت اخذ بلیط و انجام مراحل خروج
-پیگیری انجام مراحل اداری مربوطه
-تحویل گذرنامه زائر و یک سری کپی از مانیفست
-اقدام لازم و انجام مراحل اداری جهت حذف نام زائر مربوطه از مانیفست برای جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی در مرز خروج از عراق و ورود به ایران
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
یافته های پژوهش:
-آشنایی با مهمترین اقدامات مدیر راهنما در سفر عتبات عالیات عراق
-آشنایی با تفاوت شرح وظایف مدیر راهنما در سفرهای زمینی و هوایی عتبات عالیات عراق
-آشنایی با موقعیت جغرافیایی و خاستگاه معنوی اماکن متبرکه موجود در عراق
-کسب نکات کاربردی جهت ارائه خدمات مطلوب به زائران عتبات
کاربرد پژوهش:
-استفاده از تحقیق در جزوه آموزشی ویژه دوره های حج وزیارت
-استفاده از تحقیق توسط مدیران راهنمای جدید الورود
 
  
 
فهرست منابع
 
1.دکترحیدری، ابراهیم، نقشه راه عتبات عالیات ، جزوه آموزشی ، 1389
2. قائدان، اصغر، عتبات عالیات عراق، تهران، انتشارت مشعر
3.استفاده از جزوه آموزشی دوره مدیریت  عتبات عالیات  استاد میرخان
4.سایت اینترنتی www.hadj.ir
5.مشاهدات عینی و تجربه عملی محقق
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

خاطرات یک مدیر خاطره 2: حمل و نقل (سلسله خاطرات حمید باقری ازمدیران ومدرسان سازمان حج وزیارت)

عنوان:حمل ونقل

در سال 81 بعنوان یکی از اعضای حمل ونقل درون شهری به حج و تمتع اعزام گردیم.این در حالی بود که حمل ونقل درون شهری به تازگی تصویب و بجای آنکه 100 ریال به هر زائر بدهند که شاید بتواند بیش از 10 بار به حرم مشرف شود ،حمل ونقل درون شهری 24 ساعته در خدمت زائرین بود .البته کار بسیار دشواری بود کارشبانه روزی  و شیفت ها هر روز دو شیفت  8 ساعت یعنی 16 ساعت آنهم در جاهایی مانند نفق(تونل سوق الصغیر) یادم نمی رفت ابتدای شیفت  با لباس تمیز شروع بکارمی  کردیم و آخر شیفت قشری از روغن بر پوست و لباس ما نشسته بود .حالا آسیب به گوشمان در اثر صدای بوقهای ممتد و صدای  جت های هواکش ،یا چقدر دود به داخل ریه هامان رفته بود خدا می داند .در آن هوای گرم تونل همراه با دود و سر وصدا و کار 16 ساعته  یا گاهی بیشتر و استراحت کم،صبر ایوب می خواست که بحمدالله خداوند عنایت می کرد و امور رتق و فتق می شد.اما روزی سر بازی سعودی با موتور سیکلت خود راه را بست و زائرین  بعد از نماز  در  تونل  تجمع کرده بودند به وی اعتراض کردم و او با دودست به سینه من کوبید تحمل کردم و با او درگیر نشد م اما  موتورش را از سر راه برداشتم  و در حال انتقال موتورش به زمین افتاد. او بسیار ناراحت شد و بیسیم زدتا گاردشان بیاید و بازداشت کنند که یک افسر سعودی رسید و ظاهرا" با من برخورد تندی کرد.او مرا سوار یک  سواری کمری کرد تا به بازداشتگاه ببرد در طول راه لحن او عوض شد و نهایتا" فهمیدم که شیعه است و قصد کمک کردن به مرا دارد. مرا نصیحت کرد وکمکم کرد. با توجه به اینکه عربی  را راحت صحبت میکردیم، رفیق شدیم وبا چارچوب مسائل امنیتی با وی بیشتر معاشرت کردم. وی معمولا به ایستگاه ما سرکشی میکرد. در آنسال هر موقع مشکلی در بعضی ایستگاههای حمل ونقل توسط پلیس ایجاد می شد ،او در حد توان به ما کمک می کرد.

خاطرات یک مدیر خاطره 1: تنازل (سلسله خاطرات حمید باقری ازمدیران ومدرسان سازمان حج وزیارت)

 

خاطره ای از اهمیت کلاس های حج

 

عنوان : تنازل

 

سالهای بود که بعنوان مدیر عمره عازم سرزمین وحی بودیم .کاروانی که مسئولیت آن را بر عهده داشتم از اصفهان و شهر کرد بودند و حدود 150 نفر عمره رمضانیه بود و شب 19 ماه مبارک رمضان  و آخرین شبی بود که در مکه مکرمه بودیم .بنابراین به کاروان اعلام شد که شب احیا را در هتل می گیریم (چون در حرم وهابیون اجازه تجمع و مراسم را نمیدادند)و سپس به حرم رفته و 10صبح فردا عازم فرودگاه جده می شویم.شب قدر و دعاهای در لابی هتل با شور در جریان بود .پیرمردی با لباس مشکی و بدون آنکه به همراهش بگویید از هتل خارج شده تا به آنطرف خیابان برود و به منزلشان زنگ بزند که فردا باز می گردند.اما در وسط خیابان خودرویی به وی برخورد کرده و مجروح می شود ،عوامل هتل که از حادثه با خبر شده بودند ،مرا بعلت اینکه با زبان عربی آشنا بودم صدا کردند .من ابتدا نمی دانستم که این شخص زائر خود ماست ولی با دیدن وی فهمیدم که زائر کاروان ماست ،البته فرقی نمی کرد باید به او کمک می کردم ،ابتدا سوئیچ خودرویی که با او برخورد کرده بود در آوردم و به عوامل هتل گفتم گه ۹۹۷ (اورژانس) راخبر دهند.بعد از چند دقیقه آمبولانس آمد و همراه مجروح به بیمارستان رفتیم بعد از ساعتی که من سوالات پزشکان را از فرد مجروح ترجمه و سوال کردم ،او در اغما رفت.همراهان راننده برگه رضایت (تنازل ) آوردند که من امضا کنم و دائما" از اطراف فشار می آوردند که امضا کنم اما با توجه به مطالبی که در کلاس تذکرداد ه شده بود قبول نکردم.شخص مجروح بعد از یکهفته جان سپرد و با طی مراحل موفق شدیم دیه کامل وی را از فرد سعودی (که در حال ازدواج سوم بود و وضع مالی خوبی داشت)دریافت نمائیم.بعد از آنکه به منزل فرد فوتی وی در اطراف شهرکرد سرکشی کردیم دریافتیم او دو گوساله داشته  که فروخته و به عمره مشرف شده و دارای چند فرزند بود که بحمدالله با اخذ دیه سر وسامانی گرفتند.

چند مطلبی که برایم با این مطلب یادآوری گردید بدین شرح است:

1-    اهمیت زبان عربی وابزاری کلیدی در دست مدیران و عوامل

2-   اهمیت دادن به مطا لب کلاس که توسط اسا تید با تجربه و مجرب نقل می شود مانند : تنازل

3-  اهمیت ندانستن مسائل جزئی مانند شماره ۹۹7 اورژانس

4-   خونسردی و تحت تاثیر سخنان سعودی و ...... قرار نگرفتن

5-   دانستن سیر مراحل حوادث غیر مترقبه مانند مجروح شدن یا فوت یا زندانی شدن زائر

6-   و نهایتا" باز نتیجه میگیریم که بر همه عوامل فرض است در کلاسهای مختلف شرکت کرده و مطالب را به دقت یاد گرفته و هرچند یکبار آن را مرور نمایند.